شاخص‌سازی «تبعیض اقتصادی» به عنوان زمینه‌ساز تهدید نرم و ارزیابی آن در جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی استانهای کشور

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام

3 دانشگاه جامع امام حسین

چکیده

وجود تبعیض اقتصادی در نظام اسلامی، به عنوان یک الگوی رقیب نظام سلطه می‌تواند نظام را ناکارآمد جلوه داده و زمینه‌ساز شکل‌گیری تهدید نرم اقتصادی شود. از مسائل مهم در جمهوری اسلامی ایران، داشتن تعریف روشن از تبعیض اقتصادی و مشخص نمودن ابعاد و  شاخصهای قابل سنجش آن است؛ به گونه‌ای که بر آن اساس، بتوان وضعیت و عملکرد مدیریت اقتصادی کشور را در زمینه گسترش عدالت و رفع تبعیضات اقتصادی مورد ارزیابی قرار داد. در این مقاله، تلاش گردیده تبعیض اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران شاخص‌سازی شده و شاخص مذکور برای استانهای مختلف، اندازه­گیری شود. دوره زمانی این بررسی، سالهای 1358 تا 1390 را در بر می‌گیرد. در این پژوهش، تبعیض اقتصادی بر مبنای قانون اساسی و عدم رعایت نیازها و استعدادهای (ظرفیتهای) استانها در تخصیص امکانات و درآمدهای ملی به هر استان تعریف شده است که خود بر بهره­برداری از منابع طبیعی و توزیع فعالیتهای اقتصادی اثرگذار است . یافته­های این مقاله نشان می‌دهد، استانهایی که به زیان آنها بیشترین تبعیض ترکیبی به کار برده شده است، به ترتیب استانهای خراسان‌رضوی، سیستان ‌‌و ‌بلوچستان، مرکزی، اصفهان، کرمان، فارس، قزوین، زنجان و آذربایجان‌غربی هستند و استانهایی که به سود آنها بیشترین تبعیض به کار برده شده است، به ترتیب استانهای گیلان، ایلام، کهگیلویه ‌و ‌بویر‌احمد، خوزستان، بوشهر، خراسان‌شمالی، کرمانشاه، سمنان، چهارمحال و بختیاری و مازندران می‌باشند. همچنین در میان برنامه‌های توسعه کشور در سالهای پس از پیروزی انقلاب، برنامه دوم توسعه کمترین تبعیض اقتصادی بین منطقه­ای را به دنبال داشته و پس از آن، به ترتیب برنامه چهارم، سوم و اول توسعه قرار دارند

کلیدواژه‌ها