رویکرد اقتصاد اسلامی به دوگانه‌ی اثباتی هنجاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه اقتصاد اسلامی، گروه اقتصاد اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه اقتصاد اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی اقتصاد اسلامی در عرصه روش‌شناسی، بحث پیرامون هنجاری و یا اثباتی بودن اقتصاد اسلامی بوده است. این مقاله قصد دارد با رد تعلق اقتصاد اسلامی به حوزه اقتصاد هنجاری، تقسیمی قابل قبول بین گزاره‌های اقتصاد اسلامی پیشنهاد دهد.
فرضیه‌ای که این مقاله می‌کوشد آن را نشان دهد این است که اگرچه تفکیک کامل علم اقتصاد اثباتی از اقتصاد هنجاری اصولاً ممکن نیست، ولی به رسمیت شناختن تمایز میان انواع گزاره‌های علمی، به منظور استفاده از روش‌شناسی متناسب برای هر یک، اگر به درستی صورت پذیرد، مفید و حتی ضروری است. روش این پژوهش، ابتدا بررسی اسنادی سیر تاریخی و مفهومی دوگانه‌ی اقتصاد اثباتی و هنجاری در اندیشه اقتصادی غرب و همچنین دسته‌بندی‌های مشابه نزد اقتصاددانان مسلمان، و سپس ارائه تفسیری جدید از یک روایت راهگشا پیرامون دسته‌بندی گزاره‌های یک علم است. در پایان بدین جمع‌بندی خواهیم رسید که علم از سه نوع گزاره تشکیل شده است که هر یک نیازمند روش‌شناسی مختص خود می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع و مآخذ

    منابع فارسی

    • پورسیف، ع، (1370). تحلیل پدیده‌های اقتصادی با برداشت‌هایی از اسلام (پایان نامه کارشناسی ارشد). تهران: دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.
    • دانایی فرد، حسن. (1395). روش‌شناسی مطالعات دلالت ‌پژوهی در علوم اجتماعی و انسانی: بنیان‌ها، تعاریف، اهمیت، رویکردها و مراحل اجرا. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • عیوضلو، ح. (1378). مبانی روش‌شناسی و ساختار نظریه‌های علمی اقتصاد اسلامی. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) (صفحات 143 الی 163).
    • زرقاء، م. الف. (1390). تمایز اثباتی هنجاری و روش‌شناسی اقتصاد اسلامی. مولف: عیوضلو، ح. و حسینی، س. ع. فلسفه اقتصاد اسلامی (صفحات 378 الی 398) تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)
    • سوزنچی، ح. (1389). معنا، امکان، و راهکارهای تحقق علم دینی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    • صدر، سید محمد باقر (1399 ه ق). اقتصادنا، ترجمه موسوی. بیروت: دارالتعارف لبنان.
    • چالمرز, آ. ا. (1378). چیستی علم، ترجمه سعید زیباکلام. تهران: انتشارات سمت.
    • خمینی، روح الله. (1366). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
    • رجحان، س. (1386). مبانی استنباط در حقوق اسلامی و حقوق موضوعه، جلد دوم. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
    • فولی، د. (1392). مغالطه آدام اسمیت؛ رهنمودی به الهیات اقتصادی، ترجمه؛ حمید مقصودی و علی سعیدی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)
    • گیلیس، د. (1391). فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمه حسن میانداری. تهران: انتشارات سمت.
    • هاوسمن، دانیل ام. (1392). فلسفه اقتصاد؛ مروری بر ادبیات، ترجمه سید حسین رضوی پور. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)

     

    منابع لاتین

    • Davis, J. B. (1990). Cooter and Rappoport on the Normative. Economics and Philosophy, 136-46.
    • Friedman, M. (1953). The Methodology of Positive Economics. In M. Friedman, Essays in Positive Economics (pp. 3-43). Chicago: University of Chicago Press.
    • Hands, D. W. (2009). The Positive-Normative Dichotomy and Economics. In U. M. (ed.), Philosophy of Economics (pp. 1-23). Amsterdam: Elsevier.
    • Keynes, J. N. (1917). The Scope and Method of Political Economy 4th Edition. London: Macmillan & Co.
    • Robbins, L. ( 1935 [1952 printing]). An Essay on the Nature and Significance of Economic Science. 2nd Edition. London: Macmillan and Co.
    • Blaug, M. (1992). The Methodology of Economics: Or How Economists Explain, 2nd edition, Cambridge: Cambridge University Press.
    • Caplin, Andrew and Schotter, Andrew (eds.). (2008). The Foundations of Positive and Normative Economics: A Handbook. Oxford: Oxford University Press.
    • Putnam, H. (2002). The Collapse of the Fact/Value Dichotomy and Other Essays. Cambridge: MA: Harvard University Press.
    • Hausman, D. M. (2006). Economic Analysis, Moral Philosophy and Public Policy. Cambridge: Cambridge University Press.
    • ume, D. (1888 [originally published in 1739]). A Treatise of Human Nature. Oxford: Reprinted from the Original Edition in Three Volumes, L. A. Selby-Bigge (ed.), Oxford University Press.
    • Senior, N. W. (1854). Political Economy. Library of Economics and Liberty. Retrieved June 25, 2013 from the World Wide Web: http://www.econlib.org/library/Senior/snP.html.