فراتحلیل عناصر مؤثر بر مشارکت سیاسی در انتخابات ملی جمهوری اسلامی ایران: پژوهش‌های بازه زمانی 1401-1396

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی پژوهش فراتحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی در انتخابات ملی در جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی 1396 الی 1401 است. روش تحقیق از نوع فراتحلیل کمی؛ ابزار آن پرسشنامه معکوس؛ جامعه آماری پژوهش؛ 87 تحقیق پیمایشی(علمی –پژوهشی) که 32 موردپژوهش با رعایت روایی، اعتبار و کیفیت پژوهش؛ وجود ضریب همبستگی، حجم نمونه و سطح معنی‌داری انتخاب شدند. واحد تحلیل هم مقالات پژوهشی است که در پایگاه های علمی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری چاپ شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد بین عوامل فرهنگی(سبک زندگی کاندیدا، شبکه ماهواره‌ای، تقدیرگرایی، سرمایه فرهنگی، رسانه داخلی، رسانه خارجی، باورهای دینی)، عوامل اجتماعی(تعلق طایفه ای-قومی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، ناکامی اجتماعی، احساس تبعیض اجتماعی)، عوامل سیاسی(فرهنگ و آگاهی سیاسی، مشارکت سیاسی، جامعه‌پذیری سیاسی، اعتماد سیاسی، احساس اثربخشی سیاسی، رضایت از عملکرد سیاسی، علاقه‌مندی به سیاست)، و عوامل روانی(عزت‌نفس، احساس امنیت، احساس انزوا، احساس هویت، احساس بیگانگی)، با مشارکت سیاسی در انتخابات ملی رابطه معنی‌داری وجود دارد. بر اساس نتایج تحقیق، انتخابات کنشی سیاسی، و جلوه‌ای از مشروعیت و مقبولیت نظام سیاسی است؛ که، رشد دموکراسی، توسعه سیاسی، و تحقق حکمرانی متعالی سیاسی را به همراه دارد. با مشارکت شهروندان در انتخابات، فضای سالم سیاسی رقابتی بوجود می آید، عقلانیت، دموکراسی و جمع‌گرایی سیاسی محقق می شود. نتایج تحقیق همچنین نشان می دهد در ایران پس از انقلاب اسلامی، میزان مشارکت مردم در انتخابات بالا بوده است، و مردم با حضور در انتخابات، فهم و ذائقه سیاسی، دلبستگی، و تعهد خود به نظام سیاسی را به نمایش گذارده اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع و مأخذ

8-1- منابع فارسی

مقاله ها

‏‫آشتیانی، عبدالله؛ رادفر، مجید؛ و حیدرابادی، ابوالقاسم. (۱۴۰۰). بررسی تاثیر احساس عدالت اجتماعی در میزان مشارکت انتخاباتی ( استان مازندران سال 1398).  مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 13(4)، 105-117.

‌‫ابولی، عابدین؛ حقیقی، علی‌محمد؛ و زارعی، غفار. (۱۳۹۹). تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر رویکرد و مشارکت سیاسی کارکنان وزارت کشور (مطالعه موردی انتخابات دوره دوازدهم ریاست جمهوری).  جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3(1)، 671-691.

‌‫اسلامی، سعید؛ و علیخانی، نورا. (۱۳۹۹). بررسی عوامل مؤثر بر کاهش میزان مشارکت شهروندان در انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۸ (مطالعه موردی: شهرستان نوشهر). مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 32(4)، 223-235.

‌‫اکبری، حسین؛ و فخاری، روح‌اله. (۱۳۹۶). نقش قومیت در رفتار انتخاباتی اجتماعات چندقومیتی (مورد مطالعه: شهرستان بجنورد). جامعه شناسی کاربردی، 66(28)، 71-90.

‌‫الهویردی‌زاده، رضا؛ نائیجی، مهیار؛ و عنایتی شبکلائی، علی. (۱۳۹۸). رفتار انتخاباتی اقوام در انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری ایران (مورد مطالعه: اقوام بلوچ و ترکمن). پژوهش‌های ارتباطی، 26(99)، 185-205.

‌‫الهی‌منش، محمدحسن؛ قدیری، طاهره؛ و فرجامی‌کیا، هادی. (۱۳۹۷). تأثیر فضای مجازی بر مشارکت سیاسی شهروندان در جمهوری اسلامی ایران؛ (مطالعه موردی: شهر تهران). علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، 43(12)، 247-272.

‌‫امام‌جمعه‌زاده، دکترسیدجواد؛ و کرمی‌راد، جواد. (۱۳۹۱). تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار انتخاباتی با نگاهی به کشور ایران. پژوهش‌های سیاسی، 3(1)، 9-36.

‌‫امیری فر، الهام؛ چیت ساز، محمدعلی؛ و محمدی، اصغر. (۱۳۹۹). بررسی ارتباط بین سلامت اجتماعی و رفتار انتخاباتی زنان در شهر اهواز.  جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(2)، 582-604.

‌‫امیری، محسن؛ حاجی پور ساردویی، سیمین؛ مقصودی، مجتبی؛ و کاویانی، رضا. (۱۳۹۹). آینده‌پژوهی عوامل تأثیرگذار بر مشارکت انتخاباتی جوانان در انتخابات ریاست جمهوری.  جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(4)، 796-839.

‌‫امیری، محسن؛ حاجی پور، سیمین؛ مقصودی، مجتبی؛ و کاویانی، رضا. (۱۴۰۱). جوانان و کارزارهای انتخاباتی در ایران : مطالعه موردی انتخابات یازدهم و دوازدهم ریاست جمهوری.  مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 21(55)، 51-75.

‌‫امینی، سلام؛ کواکبیان، مصطفی؛ و شیری، طهمورث. (۱۳۹۹). بررسی و مطالعه عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت سیاسی مردم در استان ایلام.  جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(3)، 215-243.

‌‫باقری دولت آبادی، علی؛ مجاهدزاده، محمد؛ اکبری، فرزاد؛ و باقری نژاد، سید اصغر. (۱۳۹۷). بررسی تأثیر فرهنگ عشیره‌ای- طایفه‌ای بر رفتار انتخاباتی (مطالعه موردی روستائیان حوزه انتخابیه شهر دنا). پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، 3(3)، 27-66.

‌‫بهنام‌پور، محسن؛ و جوانمرد، کمال. (۱۳۹۶). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی (موردمطالعه دانشگاه آزاد واحد کرمان). پژوهش اجتماعی، 35(9)، 58-83.

‌‫پریزاد، رضا؛ و فرجامی‌کیا، هادی. (۱۳۹۷). بررسی نقش تلویزیون در مشارکت سیاسی با تأکید بر انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری کشور ایران. مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 14(3)، 79-102.

‌‫پهلوان‌باقری، حمیدرضا. (۱۳۹۶). نقش احزاب و جناح های سیاسی در رفتار انتخاباتی شهروندان شهرستان تفت. ره آورد سیاسی، 50(16)، 57-74.

‌‫ رنجبر، کرامت؛ و پیشگاهی فرد، زهرا. (۱۳۹۶). معیارهای رفتاری رأی‌دهندگان انتخابات مجلس شهرستان فلاورجان در سه دوره انتخابات.  علوم جغرافیایی، 13(26)، 66-84.

‌‫جعفری‌نیا، غلامرضا. (۱۳۹۱). بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی شهروندان در شهر خورموج. پژوهشنامه علوم سیاسی، 26(7)، 87-122.

‌‫حافظ نیا، محمدرضا؛ و صادقی، وحید. (۱۴۰۱). تبیین رابطه طایفه‌گرایی و مشارکت سیاسی (نمونه پژوهی: انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه ی شهر ممسنی).  جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 19(2)، 4.

‌‫حیدری، نصرت الله؛ طاهری، ابوالقاسم؛ ازغندی، علیرضا؛ و ساعی، احمد. (۱۳۹۶). تأثیر عوامل اقتصادی بر رفتار انتخاباتی رأی‌دهندگان در انتخابات مجلس شورای اسلامی (نمونه پژوهشی: حوزه انتخابیه شهر ایلام).  علوم سیاسی، 13(38)، 195-208.

‌‫خفری، ندا؛ و یحیائی، سبحان. (۱۴۰۰). مطالعه تأثیر رسانه‌های داخلی و خارجی بر مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات ریاست جمهوری ( دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی).  راهبرد، 30(100)، 621-652.

‌‫خواجه سروی، غلامرضا؛ خرمشاد، محمدباقر؛ محمودی رجا، سید زکریا؛ و رهبر، عباسعلی. (۱۴۰۰). بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی شهروندان؛ مورد مطالعه:  مشارکت قوم ترکمن در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 10(37)، 73-112.

‌‫دباغ‌امینی، ابراهیم؛ نوابخش، مهرداد؛ و محسنی‌تبریزی، علیرضا. (۱۳۹۹). بررسی تأثیر مؤلفه‌های مذهب، قومیت، جامعه‌پذیری سیاسی و بسیج توده بر روی مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی( شهرهای بویراحمد و دنا). مطالعات اجتماعی اقوام، 2(1)، 302-324.

‌‌‫ذوالفقاری، اکبر؛ و شاتارصابران، محمد. (۱۳۸۷). رهبری و توسعه فرهنگی. مطالعات میان فرهنگی، 7(3)، 171-184.

‌‫ذوالفقاری، اکبر؛ نیازی، محسن؛ رازقی مله، هادی؛ و متولیان، سیده صباح. (۱۴۰۱). تحلیل رابطه علی رسانه‌های جمعی داخلی و خارجی بر مشارکت انتخاباتی ( شهروندان 18 سال و بالاتر شهر تهران). جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(11).

‌‫رسولی‌قهرودی، مهدی؛ علوی‌تبار، علیرضا؛ و زابلی، ساحل. (۱۳۹۸). تأثیر تبلیغات سیاسی منفی بر رفتار رأی‌دهی و مشارکت انتخاباتی ( دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در تهران). دانش سیاسی، 30(15)، 443-464.

‌‫رضادوست، کریم؛ شهریاری، مرضیه؛ و فاضلی‌پور، منا. (۱۳۹۷). تحلیل جامعه‌شناختی الگوی رفتار رأی‌دهی اعضاء هیأت علمی (مورد مطالعه: اعضاء هیأت علمی دانشگاه‌های اهواز). توسعه اجتماعی، 49(13)، 67-90.

‌‫روحی‌قاسم، فرهاد؛ متانی، مهرداد؛ و حسینی‌دانا، حمیدرضا. (۱۳۹۹). بررسی رابطه بین ویژگی‌های جمعیت شناختی و اثربخشی سیاست‌های رسانه‌های تبلیغاتی چاپی و دیجیتال بر رأی‌دهندگان در مازندران با توجه به الگوی تحلیلی فراگیر میلر. رسانه، 119(31)، 83-104.

‌‫‌‫روزیان، امین الله؛ اکوانی، حمدالله؛ و التیامی نیا، رضا. (۱۴۰۱). بررسی مقایسه‌ای رفتار انتخاباتی رأی‌دهندگان در انتخابات رئیس جمهوری و مجلس شورای اسلامی در استان کهگیلویه و بویراحمد.  جامعه شناسی کاربردی، 33(1)، 83-110.

‌‫سیاری، سروش؛ و وکیل زاده، حسن. (۱۴۰۱). تأثیر برند جریان‌های سیاسی ایران بر انتخاب رأی‌دهندگان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه تهران در انتخابات ریاست جمهوری در سال 1396). دانش سیاسی، 18(1)، 125-150.

‌‫شاه‌علی، احمدرضا؛ اسدی، مهدی؛ و آقابابایی، مهدی. (۱۴۰۰). عوامل مؤثر بر رفتار انتخاباتی رأی‌دهندگان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1400 (مطالعه موردی شهروندان منطقه هشت شهر تهران). جامعه شناسی سیاسی ایران، 13(4)، 74-103.

‌‫شیخ زاده، حسین. (۱۴۰۰). عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت مردم تهران در انتخابات دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی.  جامعه شناسی سیاسی ایران، 4(4)، 53-75.

‌‫‌‫کذباسفروشها، مریم؛ خدادادحسینی، سیدحمید؛ و آقایی، محمد. (۱۳۹۷). تأثیر آمیخته بازاریابی سیاسی بر نیت رأی‌دهندگان مبتنی بر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی؛ مطالعه موردی: انتخابات مجلس دهم شورای اسلامی شهر تهران. پژوهش‌های راهبردی سیاست،  26(7) ، 43-70.

‌‫‌‫ خواجه سروی، غلامرضا؛ و محمودی رجا، سیدزکریا. (۱۳۹۸). بررسی و تحلیل عوامل مؤثر در رأی‌دهی قوم بلوچ به گفتمان اعتدال در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری.  جامعه شناسی سیاسی ایران، 2(3)، 33-74.

‌‫مذنب، حسین؛ و محمدجانی، محمدرضا. (۱۳۹۶). نقش ویژگی‌های جمعیت شناختی، اقتصادی، اجتماعی و رسانه‌ای شهروندان در رفتار انتخاباتی آن ها (مطالعه موردی: انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در شهر شیراز). مطالعات علوم اجتماعی، 8(3)، 1-15.

‌‫مسعودنیا، ابراهیم. (۱۳۸۰). تبیین جامعه‌شناختی بی تفاوتی شهروندان در حیات سیاسی و اجتماعی. اطلاعات سیاسی - اقتصادی ، 167-168(15)، 152-165.

‌‫مسعودنیا، حسین؛ مرادی، گلمراد؛ محمدی‌فر، نجات؛ و فروغی، عاطفه. (۱۳۹۱). بررسی عوامل اجتماعی - روان شناختی مؤثر بر مشارکت سیاسی استاداندانشگاه مورد مطالعه: دانشگاه اصفهان. جامعه شناسی کاربردی، 48(23)، 103-124.

‌‫موسوی، یعقوب؛ و قربانپور گنجی، سیدیاسر. (۱۳۹۹). تبیین جامعه‌شناختی رفتار انتخاباتی شهروندان مازندرانی در انتخابات رئیس جمهوری.  مطالعات اجتماعی ایران، 13(3)، 110-132.

‌‫موسوی، یعقوب؛ مهدوی، محمدصادق؛ و قربانپورگنجی، یاسر. (۱۳۹۸). عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار انتخاباتی: مورد پژوهش انتخابات ریاست جمهوری در استان مازندران.  مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی، 8(1)، 187-215.

‌‫کتاب ها

روریش، ویلفرید. (۱۳۸۴). سیاست به مثابه علم. (ملک‌یحیی صلاحی، مترجم). نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).

فرهادی، مرتضی. (۱۳۹۵). فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری. نشردانشگاهی.

کلانتری، صمد. (۱۳۸۴).  نگاهی نو بر مسائل اقتصادی، جامعه‌شناختی و سیاسی جهان سوم. پژوهشکده امور اقتصادی.

‌‫لازارسفلد، پل‌فلیکس؛ گودت، هیزل؛ و برلسون، برنارد. (۱۳۸۲). انتخاب مردم: چگونه مردم در انتخابات ریاست جمهوری تصمیم میگیرند. (محمدرضا رستمی، مترجم). تبلور.

نقیب‌زاده، احمد. (۱۳۹۵). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی. نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.

‌‫نیازی، محسن؛ حسن‌زاده، زهرا؛ محمدزاده، مهدی؛ و ذوالفقاری، اکبر. (۱۳۹۸). مشارکت سیاسی (از نظریه تا عمل) نظریه‌ها و استراتژی‌ها. نقد فرهنگ.

طرح پژوهشی

ذوالفقاری، اکبر. (۱۴۰۰). راهبردهای نقش آفرینی صدا و سیمای استان یزد در انتخابات ریاست جمهوری 1400 (طرح پژوهشی) (صص 175-1). یزد: صدا و سیمای استان یزد.

8-2- منابع لاتین

Articles

Alford, Robert R; & Friedland, Roger. (1975). Political participation and public policy. Annual Review of Sociology, 1, 429-479.

Boudon, Raymond. (1989). Subjective rationality and the explanation of social behavior. Rationality and society, 1(2), 173-196.

Dawkins, Ryan. (2017). Political participation, personality, and the conditional effect of campaign mobilization. Electoral Studies, 45, 100-109.

Dennis, Jack. (1991). Electoral Behavior. Political science: Looking to the Future, 3, 51.

Diemer, Matthew A. (2012). Fostering marginalized youths’ political participation: Longitudinal roles of parental political socialization and youth sociopolitical development. American Journal of Community Psychology, 50(1), 246-256.

Downs, Anthony. (1957b). An economic theory of political action in a democracy. Journal of political economy, 65(2), 135-150.

Franklin, Mark N. (1996). Electoral participation. Comparing democracies: Elections and voting in global perspective, 216-235.

Gunther, Richard. (2005). Parties and electoral behavior in Southern Europe. Comparative politics, 253-275.

Hooghe, Marc; & Marien, Sofie. (2013). A comparative analysis of the relation between political trust and forms of political participation in Europe. European Societies, 15(1), 131-152.

Kachii, Ver-Or. (2018). Politically motivated campaign songs and voting behaviour: reflections on tiv campaign songs in the 2015 elections in Benue State, Nigeria. Journal of Pan African Studies, 12(6), 205-215.

Madueke, Onyedikachi; Nwosu, Celestine; Ogbonnaya, Chibuzo; Anumadu, Adaeze; & Okeke, VOS. (2017). The role of social media in enhancing political participation in Nigeria. IDOSR Journal of Arts and Management, 2(3), 44-54.

Rogowski, Jon C. (2014). Electoral choice, ideological conflict, and political participation. American Journal of Political Science, 58(2), 479-494.

Serafini, Martina. (2021). Gender Gap in Electoral Behavior. Essex Student Journal, 12(1).

Books

Almond, Gabriel Abraham; & Verba, Sidney. (2015). The civic culture: Political attitudes and democracy in five nations. Princeton university press.

Barnes, Samuel H; Kaase, Max; & Allerbeck, Klaus R. (1979). Mass Participation in Five Western Democracies. Beverly Hills und London.

Downs, Anthony. (1957a). An economic theory of democracy. New York: Harper & Row.

Huntington, Samuel P; & Nelson, Joan M. (1976). Political Participation in Developing Countries: No Easy Choice.

Jackman, Simon. (2002). Political parties and electoral behavior. The Cambridge Handbook of the Social Sciences in Australia, 266.

Kittilson, Miki Caul. (2019). Gender and Electoral Behavior. In The Palgrave Handbook of Women’s Political Rights (pp. 21-32). Springer.

Oakley, Peter. (1991). Projects with people: The practice of participation in rural development. International Labour Organization.

Oakley, Peter; & Marsden, David. (1984). Approaches to participation in rural development. International labour office.

Verba, Sidney; & Almond, Gabriel Abraham. (2015). The civic culture: Political attitudes and democracy in five nations. Princeton University Press.

Verba, Sidney; & Nie, Norman H. (1987). Participation in America: Political democracy and social equality. University of Chicago Press.

Websites

Broadwell, W. (2004). Political Participation. Georgia Perimeter College Rockdale/Newton Campus, www. gpc. edu/wbroadwe.