بررسی تأثیر سبک‌های رهبری فرماندهان بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت (مورد مطالعه: یکی از شهرستان های استان اصفهان)

­­­

بررسی تأثیر سبک‌های رهبری فرماندهان بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت (موردمطالعه: یکی از شهرستان‌های استان اصفهان)

اویس ترابی[1]، عبدالله صالح­نژاد[2]، کمال موسوی[3]

تاریخ دریافت: 05/12/1399         تاریخ پذیرش: 27/01/1400

فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال بیست و چهارم، شماره 90، بهار 1400

چکیده

هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر سبک‌های رهبری فرماندهان بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار می‌باشد. روش تحقیق از نوع «توصیفی- پیمایشی» و به روش میدانی انجام‌شده است. جامعه آماری این پژوهش، بسیجیان مرتبط با پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار می‌باشند که شامل فرماندهان و مدیران پایگاه و فرماندهان و مدیران حوزه‌های مقاومت و سایر بسیجیان شامل 2369 نفر می‌باشد. نمونه‌گیری به روش خوشه‌ای و از هر پایگاه 10 نفر در نظر گرفته‌شده و درمجموع 494 نمونه جهت انجام پژوهش مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. ابزار اندازه‌گیری تحقیق پرسشنامه استاندارد سبک رهبری و پرسشنامه محقق ساخته اثربخشی پایگاه‌های مقاومت می‌باشد. روایی پرسشنامه‌ها از طریق اساتید دانشگاه و متخصصین تائید شده و پایایی پرسش‌نامه‌ اثربخشی نیز از طریق آلفای کرونباخ با مقدار 95/0 مورد تائید قرار گرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به‌وسیله نرم‌افزار SPSS، آزمون‌های کولموگروف اسمیرنف، ضریب همبستگی اسپیرمن و تحلیل رگرسیون صورت گرفته است. در بین سبک‌های بررسی‌شده، تأثیر سبک‌های رهبری دلسوزانه و مشاوره‌ای و مشارکتی بر اثربخشی معنادار و مثبت و سبک آمرانه معنادار و منفی می‌باشند. در نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق مشخص شد بالاترین میزان اثربخشی در بین پایگاه‌ها مربوط به پایگاه‌هایی است که از سبک رهبری مشارکتی استفاده نمایند.

کلیدواژگان: سبک رهبری، اثربخشی پایگاه‌های مقاومت، بسیج، ضریب همبستگی اسپیرمن، تحلیل رگرسیون

1 -مقدمه و بیان مسأله

مقدمه موضوع

تلاش برای اثربخشی^[4] وجه مشترک همه سازمان‌هاست، به‌گونه‌ای که اکثر تحقیقات انجام‌شده در حوزه سازمان و مدیریت، آگاهانه یا ناآگاهانه، مستقیم یا غیرمستقیم به آن پرداخته‌اند؛ اما واقعیت آن است که سازمان‌ها با فشارهای گوناگون، عوامل متعدد و محدودکننده و همچنین هدف‌های متناقضی روبرو هستند که ‌بناچار باید به همه آن‌ها به نحو مطلوب و مناسب پاسخ‌گویند، ازاین‌رو پدیده اثربخشی، مفهوم گسترده‌ای به خود می‌گیرد و دارای ابعاد گوناگونی می‌شود (عامل، 1393، ص 4).

پایگاه‌های مقاومت بسیج به‌عنوان صفی‌ترین رده‌های بسیج نقش مؤثر و تعیین‌کننده‌ای در تشکیل و اداره بسیج ده‌ها میلیونی و تحقق اهداف و آرمان‌های والای انقلاب به عهده‌دارند. پایگاه‌های بسیج مساجد و محلات به‌عنوان زیربنای تشکیل بسیج می‌بایست همواره بانشاط و فعال در تمام صحنه‌ها حضورداشته باشند و برای رسیدن به چنین مقصودی لازم است فرماندهی، ساختار، روش‌ها و فرایندهای روزآمد و متناسب با شرایط و نیازهای روز داشته باشند. با توجه به این موضوع یکی از دغدغه‌های اصلی متولیان سازمان بسیج مستضعفین توجه به مسئله فعال‌سازی پایگاه‌های مقاومت و شناسایی پایگاه‌های فعال، نیمه فعال و غیرفعال بوده و هر ساله نسبت به وضعیت سنجی پایگاه‌های مقاومت اقدام می‌نمایند و طبق وضعیت سنجی انجام‌شده راهکارهای فعال شدن پایگاه‌ها را ارائه می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد عوامل مختلفی در اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها مؤثر هستند ازجمله، کیفیت و محتوای برنامه‌های بسیج، توانمندسازی و آموزش بسیجیان، وجود امکانات و تجهیزات، ساختار و سازمان بسیج و غیره. لکن مهم‌ترین این عوامل حضور فرماندهان فهیم، متدین و انقلابی و باتدبیر و پرتلاش در رأس این نهاد مقدس است (عزیزی و همکاران،1394، ص 21).

 به دنبال شناسایی این عامل اصلی در جهت اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها، اقدامات زیادی در جهت شناسایی، انتصاب و آموزش و توانمندسازی فرماندهان پایگاه‌های مقاومت در طول چند سال گذشته صورت گرفته است از آن جمله می‌توان به طرح توانمندسازی فرماندهان پایگاه تحت عنوان طرح شهید شهبازی که توسط بازرسی سازمان بسیج در سال 96 و 97 اجرا گردید اشاره کرد، لیکن در سال 98 بر اساس اظهارات رئیس سازمان بسیج مستضعفین عنوان گردید که «بیش از ۸۰ درصد پایگاه‌های مقاومت مساجد وضع نامناسبی داشته و فعال‌سازی پایگاه‌های نیمه فعال و راکد از ضروریات است، رویکرد سازمان بسیج از سازمانی به نهادی باید تغییر کند و ما نیازمند تغییر شیوه مدیریت در بسیج هستیم و شیوه مدیریت آمرانه جواب نمی‌دهد و باید راهبرانه شود» (سلیمانی، 1398).

لذا با توجه به مطالب فوق به نظر می‌رسد در کنار شناسایی، انتصاب و آموزش و توانمندسازی فرماندهان پایگاه‌های مقاومت می‌بایست به موضوع سبک رهبری فرماندهان نیز توجه ویژه داشت چراکه علی‌رغم تلاش صورت گرفته در جهت ایجاد تحول درزمینه فرماندهی پایگاه‌های مقاومت و به دنبال آن فعال‌سازی پایگاه‌های مقاومت ولی مسئله هنوز به قوت خود باقی است.

محققان با توجه به سوابق اجرایی در رده‌های مرتبط با بسیج ازجمله پایگاه، حوزه و ناحیه و بر اساس تجربیات و استفاده از نظرات و مصاحبه‌های انجام‌شده با فرماندهان رده‌های بسیج متوجه احتمال وجود تأثیر معنادار سبک فرماندهی فرماندهان پایگاه‌های مقاومت بر اثربخشی پایگاه‌ها شده‌اند. چراکه فرماندهان پایگاه‌های مقاومت هرکدام دارای سبک رهبری و فرماندهی خاص خود می‌باشند که می‌تواند تأثیر بسزایی در اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت داشته باشد.

فرمانده بسیج به‌عنوان رکن اصلی یک مجموعه نقش مؤثری در جذب و پیوند اعضاء بسیج با برنامه‌های بسیج دارد. مشکل بسیاری از رده‌های بسیج امروزه عدم حضور نیروهای توانمند و دارای شرایط در مسند فرماندهی است. بسیاری از فرماندهان رده‌های بسیج شرایط و شاخصه‌های لازم را برای فرماندهی نداشته و یا بعضاً در برخی شاخص‌ها ضعیف هستند و اطلاعات آن‌ها در خصوص الزامات مدیریت و سبک فرماندهی کم و دارای ضعف و نقص است. همچنین عدم آشنایی برخی از فرماندهان با روش‌ها و شیوه‌های برنامه‌ریزی و تنوع برنامه‌های موردنیاز در پایگاه و بعضاً کمبود امکانات و بودجه مانع موفقیت آن‌ها در اداره بسیج می‌شود.

هرچند مطالب عنوان‌شده به‌صورت مسئله مهمی در سطح کشور بیان گردید ولی مشخص است که این گزارش از سطح سپاه‌های استانی و شهرستانی جمع‌بندی گردیده است و موضوع فعال‌سازی پایگاه‌ها باید توسط سپاه‌های شهرستانی پیگیری و اجرا گردد، ازاین‌رو محقق با احتمال اینکه اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها به سبک رهبری فرماندهان پایگاه‌های مقاومت برمی‌گردد به بررسی این مسئله دریکی از نواحی مقاومت سپاه صاحب‌الزمان (عج) استان اصفهان پرداخته است و به دنبال پاسخ به این سؤال است که تأثیر سبک‌های رهبری فرماندهان بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار چیست؟

ضرورت موضوع

سازمان‌های طلایه‌دار امروزی در تلاش دامنه‌دار برای ایجاد و توسعه مزیت‌های راهبردی و پیشی گرفتن از رقیبان، موضوع توسعه ظرفیت‌های انسانی و ارتقای کارکنان را در دستور کار خویش قرار داده و در این مسیر از تمامی سازوکارهای ممکن بهره می‌جویند. در این میان، سبک رهبری به‌مثابه یکی از قوی‌ترین عوامل، درجه اثربخشی خود را به اثبات رسانیده است. رهبران می‌توانند عامل تمایز در سازمان بوده و یک رهبر قوی و دارای توانایی‌های خاص قادر به خلق فرهنگ‌سازمانی می‌باشد. رهبران به پیروان خود چنین القا می‌کنند که راه مطلوب را تشخیص دهند و درواقع از آنان می‌خواهند که در جهت تشخیص رهبر خود و برای رسیدن به وضعیت مطلوبی که وی مشخص کرده است تلاش کنند؛ و بدین ترتیب سازمان اثربخش خواهد شد (سینایی،1395، ص 9).

طبق نظر پژوهشگرانی مانند، فیدل، هرسی و بلانچارد، انتخاب سبک رهبری در میزان اثربخشی سازمان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. باید توجه داشت که وجود ارتباطات مؤثر بین رهبر مجموعه و زیردستان در کلیه سطوح برای اثربخشی و کارایی سازمان ضروری است (اکبری، 1395، ص 10). عدم پرداختن به موضوع سبک رهبری وتاثیر آن بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها، ممکن است سبب آن شود که سبک رهبری به کار گرفته‌شده توسط فرماندهان با اهداف و ارزش‌های سازمان و همچنین خواسته‌ها و توانایی‌های بسیجیان هم‌خوانی نداشته یا حتی متضاد باشد و موجب کاهش اثربخشی پایگاه‌ها شود. کاهش اثربخشی بسیج یعنی تضعیف بسیج و ضعف بسیج، تضعیف نظام و انقلاب را در پی خواهد داشت لذا انجام این تحقیق موجب اجرای تدابیری جهت تقویت پایگاه‌ها شده و مسئولین را در برنامه‌ریزی و اقدام رهنمون می‌سازد و عدم توجه به این موارد موجب رکود بیشتر پایگاه‌ها و پراکندگی و خروج اعضاء از دایره بسیج می‌گردد. با توجه به مطالب ذکرشده ضرورت دارد فرماندهان پایگاه نسبت به انواع سبک‌های رهبری شناخت پیداکرده و با به‌کارگیری سبک مناسب در موقعیت‌های مختلف، اثربخشی سازمانی را ارتقا بخشند. همچنین با توجه به محدود بودن پژوهش‌های انجام‌گرفته درزمینه تأثیر سبک رهبری بر اثربخشی پایگاه‌های مقاومت ضرورت پرداختن به این موضوع احساس می‌گردد.

اهمیت موضوع

از مهم‌ترین عوامل مؤثر در موفقیت سازمان‌ها برای نیل به اهداف موردنظر برخورداری از مدیریت و رهبری توانمند و کارآمد است. گستردگی سازمان بسیج و فراگیر بودن در کلیه اقشار جامعه، تنوع مأموریت‌ها و نقش‌آفرینی در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سازندگی، دفاعی، امنیتی، امدادی، علمی و غیره وضعیتی را به وجود آورده است که در حال حاضر صدها هزار فرمانده و مدیر در سطوح مختلف سازمان شبانه‌روز در تلاشند تا زمینه‌های ایفای نقش میلیونی بسیج را در عرصه‌های فوق فراهم نمایند. بدون شک هر چه این مجموعه بزرگ مدیریتی در انجام وظایف و مسئولیت‌های خود توانمندتر باشد زمینه‌های حضور بسیجیان عزیز در عرصه‌های خدمتگزاری بیشتر خواهد بود.

توطئه‌های گوناگون دشمنان انقلاب اسلامی برای مقابله با کارآمدی نظام اسلامی در پاسخ­گویی به نیازها و مشکلات جامعه اسلامی و به‌ویژه تمرکز دشمن در عرصه جنگ نرم توجه به موضوع مدیریت و فرماندهی را در سازمان بسیج بیشتر از پیش ضروری ساخته است (تربیت و آموزش، 1389، ص 52). تجارب ارزشمند گذشته نشان می‌دهد که هرگاه مدیریت پایگاه‌ها را افرادی توانمند و برخوردار از مهارت‌های مدیریت انقلابی و بسیجی به عهده داشته‌اند این پایگاه‌ها مسیر سربلندی و افتخار و تکامل را با موفقیت سپری کرده و کارنامه درخشانی از موفقیت‌ها را به نام خود رقم‌زده‌اند (تربیت و آموزش، 1389، ص 7).

برای بیان اهمیت موضوع پژوهش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- اجرای اوامر و تأکیدات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) مبنی بر تشکیل بسیج ده‌ها میلیونی.

2- تحقق مأموریت سپاه در عمق‌بخشی داخلی انقلاب و مأموریت سازمان بسیج در این رابطه.

3- توجه دادن و تمرکز مسئولین بسیج به موانع و مشکلات بسیج.

4- شناخت نیازمندی‌های سازمانی و اجتماعی بسیج.

6- استفاده ازنظرات بسیجیان نخبه و به کارگیری موثرتر همه بسیجیان.

7-کارآمدی و توانمندی بیشتر فرماندهان بسیج در اجرای مأموریت‌ها.

8- شناخت نقاط ضعف و آسیب‌پذیر در زمینه شیوه مدیریتی پایگاه‌های بسیج.

9- شناخت نقاط قوت و دست­یابی به راهکارهای جدید جهت فعال‌سازی پایگاه‌ها.

مساله اصلی

آیا سبک‌های رهبری (آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی) در اثربخشی پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار اثر دارد؟ میزان اثربخشی هرکدام از سبک‌های رهبری چقدر می‌باشد؟

اهداف علمی و کاربردی

1- مشخص نمودن تأثیر سبک‌های رهبری (آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی) بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های شهرستان برخوار.

2- شناسایی سبک رهبری مطلوب جهت فرماندهی پایگاه‌های مقاومت.

3- انتخاب سبک رهبری مناسب برای فرماندهی پایگاه مقاومت جهت ارتقاء اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت در شهرستان برخوار (کاربردی).

فرضیه‌های تحقیق

1- سبک رهبری آمرانه تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار دارد.

2- سبک رهبری دلسوزانه تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار دارد.

2- سبک رهبری مشاوره‌ای تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار دارد.

4- سبک رهبری مشارکتی تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار دارد.

5- سبک رهبری (آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی) می‌تواند اثربخشی پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار را پیش‌بینی کند.

نحوه سازمان‌دهی مقاله

در این پژوهش پس از مشخص شدن سؤالات و بیان فرضیات، متغیرهای پژوهش تعریف‌شده و نسبت به مطالعه نظری در مورد متغیرها با استفاده از روش‌های کتابخانه‌ای و اسنادی اقدام گردیده است، پس از تدوین چارچوب نظری تحقیق، مدل تحقیق ساخته‌شده در ادامه با مشخص کردن جامعه آماری و نمونه با استفاده از ابزارهای گردآوری اطلاعات که در این پژوهش پرسشنامه است نسبت به توزیع و جمع‌آوری پرسشنامه‌ها اقدام و داده‌های موردنیاز جمع‌بندی گردید. سپس با استفاده از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی نسبت به تحلیل داده‌های گردآوری‌شده اقدام و درنهایت با توجه به نتایج و خروجی روش‌های تحلیل داده، نسبت به بررسی معنادار بودن فرضیات تحقیق پرداخته‌شده است.

2- ادبیات موضوع و پیشینه

2-1- ادبیات نظری

به شکل ظاهری یک اثر، «نوع» و به ویژگی عمومی اثر شاعر، نویسنده یا متفکر ازلحاظ موضوع و انعکاس‌های محیط در آن، «سبک» گفته می‌شود. بااین‌حال، سبک و نوع، لازم و ملزوم همدیگرند. هر موضوع و فکری، شکل و قالبی برای تعبیر لازم دارد. یگانگی فکر و شکل، بامعنا و صورت است که بنیاد سبک را تشکیل می‌دهد» (شفیعی، ۱۳9۷، ص ۶)، «سبک آمیزه‌ای از فکر و شکل یا معنا و صورت است که شخصیت انسان را نمایان می‌سازد» (شفیعی، ۱۳9۷، ص ۷). کلمه سبک، یعنی راهی که رهبران از طریق آن در پیروان خویش نفوذ کرده و سبک ممکن است در میان مدیران کشورهای مختلف متفاوت باشد (برومند،1385، ص 61). سبک و سیره، نوع، چهارچوب یا الگوی رفتاری است که دیگران آن را در رفتارهای شخص مشاهده می‌کنند؛ بااین‌وجود سبک یا سیره به کلیه رفتارهای شخص یا مصادیق رفتاری آن گفته نمی‌شود، بلکه به شاکله یا الگوی حاکم بر رفتار شخص که نسبتاً پایدار و ماندگار است، سبک یا سیره می‌گویند (طباطبایی یزدی،1396، ص 4). سبک و سیره، همان مناطق عملی ثابت یا تنوع رفتار نسبتاً پایداری است که افراد در زمان‌ها و مکان‌ها و شرایط مختلف، در لباس و قالب رفتار و عمل، از خود ظهور و بروز می‌دهند (مقصودی و همکاران، 1396، ص 9).

سبک رهبری: شیوه استفاده رهبر از قدرت و نفوذ را «سبک رهبری» گویند، به‌عبارت‌دیگر سبک رهبری تعیین‌کننده شیوه نگرش مدیر نسبت به نقش خود و کارکنان است (اکبری علویجه،1395، ص 18). درواقع سبک رهبری، به الگوهای رفتاری گویند که رهبران در فرایند نفوذ و هدایت کارکنان، مطلوب می شمارند (طباطبایی یزدی،1396، ص 6). سبک رهبری عبارت است از چگونگی رفتار مدیر درزمانی که سعی در تأثیرگذاری بر عملکرد فرد دیگری دارد؛ به‌بیان‌دیگر، چگونگی سرپرستی مدیران بر دیگران و چگونگی رفتاری است که آنان در موقع تأثیرگذاری و نفوذ بر عملکرد افراد از خود بروز می‌دهند (شیخ‌زاده،1394، ص 23).

اهمیت سبک رهبری: انسان‌ها بیش از حرف‌ها و نوشته‌ها، از اشخاص و عملکردها الگو می‌گیرند. تأثیرگذاری یک حادثه با الگوی رفتاری بر اندیشه‌ها و عمل‌های مردم، بیشتر از گفتار است و حتی بسیاری از الگو گیری‌ها از گفتار هم ریشه در تصدیق رفتارهای الگو دارد. ازاین‌رو در قرآن کریم کسانی که به‌عنوان «اسوه» معرفی‌شده‌اند تا مردم در ایمان و عمل از آنان سرمشق بگیرند، در رفتار الگو هستند. حادثه‌هایی هم که از پیشینیان در قرآن آمده و به‌ویژه بخش‌هایی که به نیکی‌ها، ایمان‌ها، صبرها، مجاهدت‌ها و اطاعت‌ها و ایثارهای فرزانگان اشاره‌شده - همه برای معرفی الگوست (علوی، عبدالحسین زاده،1393، ص 28). اهمیت سبک فرماندهی و مدیریت موفق به این دلیل است که برد رفتار و منش انسان بیشتر از برد گفتار انسان است. منش و رفتار انسان نسبت به گفتار و نوشتار بر مخاطب تأثیر بیشتری گذاشته و قدرت نفوذ بیشتری دارد (مازندرانی، زارعی،1394، ص 18).

لذا می‌توان گفت سبک رهبری مدیران، یکی از عوامل مؤثر بر نوآوری، خلاقیت، انگیزش، افزایش اثربخشی و کارایی سازمان است؛ لذا شناسایی و بررسی سبک‌های مختلف رهبری و موارد کاربرد آن ضروری و شناخت آن‌ها حائز اهمیت است. مدیریت و یا سبک رهبری، تعیین‌کننده فرهنگ‌سازمانی و راهبردهای حاکم بر سازمان است. سبک رهبری مجموعه‌ای از بینش‌ها، نگرش‌ها و مهارت‌های مدیران است. سبک داشتن، اثر ایجادی و خلقی دارد؛ یعنی کسانی که سبک (رفتار نسبتاً پایدار) دارند، بدون اینکه به دیگران بگویند و برای آن‌ها بنویسند، چشم‌انداز، معروف‌ها و خوبی‌ها را خلق می‌کنند، به عبارتی با عمل خود، چشم‌اندازی از خوبی‌ها برای دیگران ترسیم می‌کنند؛ صاحبان سبک‌های رفتاری به دیگران انرژی و انگیزه و امید می‌دهند که اگر شما هم به‌خوبی عمل کنید، شما هم موفق و پیروز خواهید شد؛ به همین دلیل قرآن کریم و روایات به‌طور صریح تأکید می‌کنند که باید اهل عمل بود و عمل باید ادامه پیدا کند (مقیسه و همکاران،1394، ص 43).

انواع سبک‌های رهبری: سبک‌های مشهور مدیریت و رهبری در منابع عبارت است:

(1) سبک آمرانه و استثماری: در این سبک که کاملاً بر پایه وظیفه مداری و آمرانه است، مدیر و رهبر به زیرمجموعه خود اعتماد نداشته و رابطه‌ی رهبر و پیرو مبتنی بر نوعی نگاه از بالا به پایین است.

(۲) سبک آمرانه پدرسالارانه: در این سبک، بین رهبر و پیرو هم­چنان رابطه آمرانه برقرار است؛ اما این رابطه‌ی کمی تلطیف شده و توأم با نوعی مرحمت پدرانه است؛ اما در این سبک هم­چنان تصمیم‌گیری بر عهده رهبر بوده و پیروان، مجریان بی‌چون‌وچرای اوامرند.

(۳) سبک مشورتی: در این سبک اعتماد و اطمینان به مرئوسان در حد قابل قبولی است و با آنان در پاره‌ای از موارد مشارکت می‌شود؛ اما مسائل و موضوع‌های عمده‌ی سازمانی هم­چنان به‌وسیله‌ی رهبر و مدیر حل‌وفصل می‌یابد.

(۴) سبک مشارکتی: در این سبک اعتماد و اطمینان به مرئوسان در حد کمال و عالی خود است و رابطه‌ی صمیمانه و مشارکت جویانه در تمام امور بین آنان برقرار می‌باشد. در این سبک تصمیم‌گیری‌ها کاملاً مشارکتی بوده و گروه‌های رسمی و غیررسمی باهم درآمیخته‌اند.

 از منظر دیگری می‌توان ویژگی‌های برخی سبک‌های مذکور را به شرح زیر دانست:

ویژگی‌های سبک دستوری یا آمرانه: تعیین دستورهای مشخص، نظارت نزدیک بر عملکرد و ارتباط یک‌طرفه است و مناسب افرادی است که بلوغشان کم است. ویژگی سبک توجیهی یا متقاعدکننده: توضیح دادن و روشن ساختن تصمیم‌هاست. هدایت به‌وسیله رهبر انجام می‌گیرد. او سعی می‌کند از طریق ارتباط دوطرفه و حمایت اجتماعی، پیروان را ازنظر روانی آماده قبول تصمیم‌ها نماید. سبک مشارکتی برای بلوغ متوسط به بالا مناسب است. ویژگی سبک تفویضی: واگذاری تصمیم‌گیری و اجرای آن به‌وسیله‌ی کارکنان بوده و برای کارکنان با بلوغ، بسیار زیاد مناسب است (مقیسه و همکاران،1394، ص 44).

نظریه‌های هدایت و رهبری

نظریه‌هایی که در مورد رهبری بیان‌شده‌اند بسیارند، ولی می‌توان آن‌ها را به‌طورکلی در سه گروه خلاصه کرد: (الوانی،1384، ص 138)

1-خصوصیات فردی رهبر 2- نظریه‌های رفتار رهبری 3- نظریه‌های موقعیتی و اقتضایی

1- خصوصیات فردی رهبر

در آغاز قرن بیستم، چنین اعتقادی در میان صاحب‌نظران وجود داشت که نیازی نیست رهبران برای مناصب رهبری تحت آموزش و تربیت قرار بگیرند بلکه از همان ابتدای امر، رهبر متولد می‌شوند و نیز چنین تصور می‌شد که افراد موردنظر دارای خصوصیات ذاتی هستند که از آن‌ها رهبرانی موفق می‌سازد. خصوصیت رهبر یک ویژگی فیزیکی یا شخصیتی است که می‌توان ازآن‌ درجهت ایجاد تمایز میان رهبران و پیروان استفاده کرد (اکبری علویجه، 1395، ص 21).

2-رفتار رهبری

در این گروه ازنظریات، بجای صفات شخصی، بر آنچه رهبران انجام می‌دهند، تأکید می‌کند؛ یعنی در پی آن هستند که دریابند سبک و روش رهبری چگونه است و رهبران در برخورد با مرئوسان به چه شیوه‌هایی توسل می‌جویند. دو نوع رفتار رهبری در مطالعات بررسی شدند: رفتار آمرانه مبتنی بر وظیفه و رفتار مبتنی بر روابط انسانی. در این مطالعات، فرض بر این بود که انتخاب سبک رهبری، به مفروضات رهبر درباره منشأ قدرت رهبری و فطرت انسان‌ها بستگی دارد، اگر رهبر قدرتش را ناشی از مقام و انسان را موجودی ذاتاً تنبل و غیرقابل‌اعتماد بداند، رفتاری آمرانه و وظیفه گرا خواهد داشت و اگر قدرتش را ناشی از حمایت پیروان بداند و انسان را موجودی مسئولیت‌پذیر و قابل‌اعتماد تصور کند، رفتاری مشارکت جویانه و انسان‌مدار خواهد داشت (رضاییان،1391، ص 160).

3- رویکرد اقتضایی

در این رویکردها بر اساس شرایط و موقعیت‌های مختلف شیوه مناسب و مطلوب رهبری تعیین می‌گردد، این رویکردها یک فرض اساسی مشترک دارند: رهبران برای موفقیت نظام خود باید سبکی را انتخاب کنند که با یک موقعیت در یک‌زمان معین بهترین سازگاری را داشته باشد. رویکردهای اقتضایی رهبری، شامل نظریه‌های اقتضایی فیدلر، نظریة مسیر - هدف، نظریه رهبری مشارکتی، نظریه رهبری وضعیتی می‌باشد (ترک‌زاده، جعفری،1391، ص 100).

مدل‌های اثربخشی

مدل هدف

به‌طورکلی، مدل هدف (نیل به هدف)، اثربخشی را به‌عنوان تحقق کامل یا حداقل بخشی از اهداف سازمان تعریف می‌کند. مدل سنتی اثربخشی، متکی بر نوعی از سازمان به‌عنوان مجموعه‌ای از اجزایی است که گرایش به رسیدن به اهداف دارند. در این دیدگاه یا مدل، اثربخشی به‌عنوان رسیدن یا حصول به پیامدهای سازمانی تعریف شده و تمرکز به‌طور زیادی بر رسیدن به اهداف و مقاصد است. هدف‌های عملی ازجمله هدف‌های مهمی هستند که در این روش موردتوجه قرار می‌گیرند. با توجه به این مدل، ‌سازمانی اثربخش است که ازلحاظ کمی و کیفی به اهداف موردنظر خود نزدیک‌تر بوده و در مقایسه دو یا چند سازمان، سازمانی اثربخش‌تر تلقی می‌گردد که در جهت نیل به اهداف و کسب بهینه آن‌ها، گام‌های بلندتر و مؤثرتری برداشته باشد (جلیلیان،1395، ص 112).

مدل سیستمی

در این نگرش، سازمان به‌عنوان سیستمی باز تلقی می‌شود که از مجموعه‌ای از اعضا تشکیل‌شده و شامل ورودی، فرایند یا تبدیل، خروجی و درنهایت، بازخورد است. پیروان این نگرش معتقد هستند که اهداف تنها در ارتباط با خروجی سیستم هستند و حال‌آنکه برای ارزیابی اثربخشی سازمان، بایستی نحوه جذب ورودی‌ها فرایند تبدیل ورودی‌ها به خروجی‌ها، نحوه کاربرد خروجی‌ها و مواردی از این قبیل را مدنظر داشت. نگرش سیستم­ها، تنها به اهداف غایی سازمان توجه نکرده و به ابزارها و لوازم حصول به هدف، بیشتر تأکید دارد. به عبارتی، در این نگرش میزان کسب منابع و امکانات موردنیاز سیستم، معیار اثربخشی سازمانی است (مشبکی، 1375، ص 56).

مدل ذینفعان استراتژیک

جدیدترین دیدگاه ارائه‌شده در خصوص اثربخشی سازمانی رویکرد ذینفعان استراتژیک است. از این دیدگاه، سازمانی اثربخش است که خواسته‌های عوامل محیطی خود را که تداوم حیات سازمان مستلزم حمایت آن‌هاست، برآورده کند. (این رویکرد شبیه به نظریه سیستمی است، ولی تأکیدات متفاوتی را در بردارد) هر دو رویکرد، وابستگی‌های متقابل (بین فعالیت‌های سازمان) را مدنظر داشته ولی نظریه ذینفعان استراتژیک بر همه سازمان تأکید ندارد. این دیدگاه صرفاً می‌خواهد خواسته‌های کسانی را که در محیط سازمان قرار داشته و می‌توانند بقای سازمان را تهدید کنند، ارضاء کند (رابینز، 1393، ص 73).

مأموریت پایگاه مقاومت بسیج مساجد و محلات در سند انتظار

جذب، تعلیم و تربیت و آموزش، سازمان‌دهی، حفظ انسجام و به‌کارگیری بسیجیان و نیروهای وفادار به انقلاب اسلامی و نیز آحاد مردم در محله و ترغیب و هدایت تلاش‌ها و هماهنگی و هم‌جهت سازی مجاهدت داوطلبانه آنان برای نقش‌آفرینی در عرصه‌های حیات اجتماعی در جهت پیشبرد اهداف و ضرورت‌های انقلاب اسلامی و تسریع در تحقق محله اسلامی است.

 چشم‌انداز پایگاه مقاومت بسیج مساجد و محلات در سند انتظار

دست­یابی به یک شبکه مردمی پویا متشکل از همه وفاداران به انقلاب اسلامی در محله که حداقل ۷۰ ٪ آنان با ترکیب ۴۰ ٪ فعال و ۴۰% عادی عضویت در بسیج را پذیرفته و در شبکه سازمانی پایگاه مقاومت بسیج سازمان‌دهی شده‌اند و همواره در ارتقاء سبک زندگی اسلامی ایرانی (اخلاق، معنویت و بصیرت مردم محله) مؤثر خواهند بود.

هدف کلان بسیج در افق 10 ساله

هدف کلان بسیج در افق 10 ساله استحکام‌بخشی درونی برای نقش‌آفرینی اثربخش در مراحل دولت سازی، جامعه پردازی و تمدن سازی با تحقق مردم‌سالاری اسلامی است.

2-2- پیشینه پژوهش

با توجه به مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده، مهم‌ترین تحقیقات صورت گرفته در راستای پژوهش حاضر در جدول زیر اشاره‌شده است.

وجه نوآوری نسبت به تحقیقات پیشین:

هرچند تحقیقات زیادی با موضوع سبک رهبری و ارتباط آن با اثربخشی در سایر سازمان‌ها صورت پذیرفته، اما پرداختن به این موضوع در پایگاه‌های مقاومت کمتر موردتوجه قرارگرفته است. هم­چنین دیدگاهی که در سایر سازمان‌ها به اثربخشی وجود دارد با دیدگاهی که در این پژوهش در مورد اثربخشی پایگاه‌ها ارائه‌شده متفاوت است.

به‌عنوان‌مثال در اکثر تحقیقات یکی از مدل‌های اثربخشی مانند مدل پارسونز به‌عنوان مبنای پرسشنامه قرار گرفته و به وسیله این معیار اثربخشی سنجیده می‌شود درصورتی‌که در این تحقیق معیار و ابزار سنجش اثربخشی بر اساس شاخص و معیار دیگری طراحی و اجرا شده است. با این توضیح که بر اساس بیانیه گام دوم، برای بسیج نقشه راه‌ ده‌ساله‌ای تدوین و به تائید رهبر معظم انقلاب رسیده است که بر مبنای این نقشه راه ده‌ساله اهداف و راهبردهای کلان بسیج مشخص گردیده و انتظارات و مأموریت‌های بسیج نیز با توجه به موضوع در سندی تحت عنوان سند انتظار تعریف گردیده است، لذا اثربخشی پایگاه‌ها درواقع تحقق یافتن اهداف اشاره‌شده در سند انتظار می‌باشد.

3- روش تحقیق

نوع تحقیق

ازآنجاکه پژوهش حاضر به بررسی تأثیر سبک‌های رهبری فرماندهان بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار می‌پردازد، ازلحاظ هدف یک تحقیق کاربردی و از نوع رابطه سنجی و سنجش اثر می‌باشد. در این تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی استفاده‌شده است،

استراتژی کلی تحقیق: هم­چنین روش این پژوهش، کمی می‌باشد زیرا در این تحقیق، اثرگذاری معین دو محیط، بررسی می‌شود و از طریق نظرسنجی و مراجعه به دیدگاه‌های موجود دربارة سبک رهبری، از چگونگی میزان تأثیرگذاری آن در میزان فعالیت پایگاه‌ها آگاه می‌شویم. متغیرهای تحقیق در دو نوع مستقل و وابسته عبارتنداز: متغیرهای مستقل: سبک‌های رهبری شامل سبک دستوری (آمرانه)، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی و متغیرهای وابسته: اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها.

تعریف مفاهیم یا متغیرها

تعاریف نظری:

متغیر مستقل: سبک‌های رهبری فرماندهان

 سبک: شاکله یا الگوی حاکم بر رفتار شخص که نسبتاً پایدار و ماندگار است، سبک یا سیره گفته می‌شود (مقیسه و همکاران،1394، ص 42).

تعریف رهبری: عبارت است از توانایی در اعمال‌ نفوذ بر رفتار فرد یا گروه و سوق دادن آن به هدف‌های موردنظر. منبع این قدرت یا اعمال‌نفوذ جنبه رسمی دارد. همانند تکیه زدن برمسند مدیریت (رابینز،1374، ص 217).

سبک رهبری: سبک رهبری عبارت است از رفتاری که مدیر به هنگام هدایت کردن فعالیت‌های دیگران از خود نشان می‌دهد (میکائیلی، 1397، ص 132).

سبک رهبری آمرانه: شیوه‌ای است که در آن مدیران خودرأی بوده و به زیردستان خود اعتماد نداشته و آن‌ها را با تهدید و به‌ندرت به‌وسیله پاداش برمی‌انگیزند و تصمیم‌گیری به رده‌های بالای سازمان محدود می‌شود. سبک رهبری دلسوزانه: شیوه‌ای است که در آن اعتماد و اطمینان مدیران نسبت به زیردستان مانند اعتماد و اطمینانی است که ارباب به خدمتکاران خود دارد و انگیزش با اعطای پاداش و گاهی با ترس و تنبیه همراه می‌باشد و تصمیم‌گیری در چارچوب خط‌مشی‌های ناظر وجود دارد. سبک رهبری مشاوره‌ای: در این شیوه مدیران اعتماد و اطمینانی قابل‌توجه ولی نه کامل به زیردستان دارند؛ و سعی مدیر برآن­ است که از افکار، عقاید و اندیشه‌های زیردستان استفاده نماید. انگیزش با تشویق و گاهی با تنبیه و تااندازه‌ای مشارکت در کارها صورت می‌پذیرد، تصمیمات عمومی در بالای سازمان و تصمیم‌های تخصصی و اجرائی در رده‌های پائین صورت می‌پذیرد. سبک رهبری مشارکتی: در این شیوه اعتماد و اطمینان کاملی در تمام زمینه‌ها نسبت به کارکنان وجود دارد و از عقاید و اندیشه‌های کارکنان به نحو مؤثری استفاده می‌گردد. تصمیم‌گیری در همة رده‌های سازمان وجود دارد (محقق زاده، 1389، ص 3)

متغیر وابسته: اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها

اثربخشی در معنای لغوی به (اندازه اثر) که در مورد اشخاص و اعمال به‌کاررفته اطلاق می‌گردد هم­چنین نفوذ شایسته و قوی معنی گردیده است (فرهنگ معین،1381، ص 87).

 اثربخشی: پیتر دراکر معتقد است اثربخشی یعنی انجام دادن کارهای درست و نیل به اهداف، ازنظر او سازمانی اثربخش است که به اهداف یا نتایج خود نائل آید (فرزانه، 1395، ص 2). فیدلر که نظریه رهبری اثربخش را مطرح کرده است، اثربخشی را مشتمل بر روابط مدیر با همکاران، میزان کار از پیش تعیین‌شده و میزان قدرتی که مدیر از مقام خود به دست می‌آورد می‌داند. ردین معتقد است اثربخشی به‌اندازه‌ای از کار اطلاق می‌شود که مدیر بتواند به نتایج معینی یا نیازهای خاصی از طریق اداره درست در موقعیت سازمان دست یابد. او درعین‌حال، اثربخشی را وابسته به شخصیت، رفتار و انتظارات مدیر، زیردستان، فرا دستان، هم‌قطاران و سازمان می‌داند (میر کمالی،1375، ص 10).

تعاریف عملیاتی:

سبک‌های رهبری فرماندهان: منظور همان امتیازی است که فرماندهان از پرسشنامه سبک رهبری کسب می‌کنند.

اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها: منظور همان نمره‌ای است که از پرسشنامه اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها به دست می‌آید.

تعریف بسیج: در ماده 35 اساسنامه بسیج که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، بسیج عبارت است از: «کلیه افراد کشور اعم از نظامی و داوطلب که برای دفاع از نظام جمهوری اسلامی و اهداف انقلاب اسلامی و هم‌چنین کمک به هنگام بلایا و حوادث غیرمترقبه آموزش‌دیده و سازمان‌دهی می‌گردد و در زمان جنگ و صلح و مواقع اضطراری به کار می‌آید».

روش‌های گردآوری داده‌ها

 در این پژوهش به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات درزمینه متغیرهای موردبررسی از روش کتابخانه‌ای استفاده شد یعنی با مراجعه به کتاب‌های مدیریت و رفتار سازمانی نسبت به جمع‌آوری اطلاعات و فیش‌برداری درزمینه سبک رهبری و اثربخشی سازمانی اقدام شد هم­چنین با استفاده از پایگاه‌های اینترنتی و جستجو در مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط با موضوع، اطلاعات موردنیاز جمع‌آوری گردید، با توجه به اینکه موضوع پژوهش درزمینه سبک فرماندهی، در بسیج می‌باشد لذا در این زمینه با مراجعه به کتاب‌ها و اسناد درون‌سازمانی اقدام به جمع‌آوری اطلاعات مربوط به پژوهش گردید.

به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها جهت تحلیل و بررسی موضوع ازآنجاکه روش پژوهش کمی می‌باشد، از روش پرسشنامه استفاده گردید. در این پژوهش از دو پرسشنامه سبک رهبری و اثربخشی استفاده و جهت پرسشنامه سبک رهبری از پرسشنامه استاندارد سبک رهبری هرسی بلانچارد استفاده شده است که شامل 20 سوال بوده و شیوه سبک‌های رهبری را در چهار بعد آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای و مشارکتی می‌سنجد؛ اما به دلیل اینکه پرسشنامه‌های اثربخشی سازمانی جوابگوی سنجش اثربخشی در پایگاه‌های مقاومت بسیج نبودند، لذا محقق با توجه به وظایف، اهداف و مأموریت‌های پایگاه‌های مقاومت که در سند انتظار تعریف‌شده و هم­چنین استفاده ازنظر اساتید و متخصصین درزمینه بسیج اقدام به طراحی پرسشنامه در حوزه اثربخشی پایگاه‌ها نمود که شامل 27 سؤال می‌باشد.

روش‌های تحلیل داده‌ها

در این پژوهش جهت بحث و بررسی از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. داده‌های پژوهش حاضر با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و EXCEL در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه تحلیل قرارگرفته‌اند. در سطح آمار توصیفی از جدول توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیار و درصد استفاده‌شده است. بدین منظور جداول و نمودارهای مربوط به توصیف مدرک تحصیلی، توصیف سن و توصیف مسئولیت موردبررسی قرارگرفته‌اند.

در سطح آمار استنباطی در این پژوهش از آزمون کلموگروف اسمیرنف برای تعیین نرمال بودن توزیع داده‌ها استفاده‌شده است. در ادامه برای تعیین همبستگی بین متغیرها با توجه غیر نرمال بودن داده‌های این تحقیق از آزمون اسپیرمن استفاده گردیده است. به‌منظور بررسی تأثیر چند متغیر مستقل در متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون چند متغیره‌ای استفاده می‌گردد به عبارتی ترکیب خطی از متغیرهای مستقل را با استفاده از این تحلیل مشخص می‌نمایند. لذا از این تحلیل نیز در این پژوهش استفاده گردیده و میزان تأثیر سبک‌های موردبررسی شامل سبک دستوری (آمرانه)، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی بر متغیر وابسته یعنی اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها با استفاده از تحلیل رگرسیون موردبررسی قرار گرفته است.

جامعه و نمونه

جامعه آماری این تحقیق بسیجیان مرتبط با پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار می‌باشند که شامل فرماندهان و مدیران پایگاه و فرماندهان و مدیران حوزه‌های مقاومت و سایر بسیجیان می‌باشد. ناحیه برخوار شامل 5 حوزه مقاومت محلی و 53 پایگاه مقاومت می‌باشد بر اساس آخرین ابلاغ سازمان بسیج شورای اقتضایی هر پایگاه مجموعاً دارای 43 نفر و شورای هر حوزه دارای 18 نفر می‌باشد؛ که تعداد کل جامعه بر اساس آمار موجود 2369 نفر است؛ که 2279 نفر در سطح پایگاه و تعداد 90 نفر در سطح حوزه قرار دارند. در این تحقیق با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای افراد واجدالشرایط را از بین 5 حوزه و تعداد 53 پایگاه انتخاب و پرسشنامه‌ها میان آن‌ها توزیع گردید. یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای محاسبه حجم نمونه فرمول کوکران است لذا برای انتخاب نمونه آماری از فرمول کوکران استفاده شد، با توجه به اینکه جامعه آماری 2369 نفر می‌باشد نمونه آماری برابر 330 نفر به دست آمد یعنی برای هر پایگاه حداقل 7 نفر می‌بایست انتخاب شوند. با توجه به‌احتمال ریزش نمونه آماری در زمان توزیع پرسشنامه و هم­چنین توجه به اینکه هر چه حجم نمونه بزرگ‌تر باشد، میزان اشتباهات در نتیجه‌گیری کاهش می‌یابد لذا نمونه آماری برای هر پایگاه 10 در نظر گرفته شد و تعداد 494 پرسشنامه تائید شده جهت انجام پژوهش مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.

روایی و پایایی ابزار جمع‌آوری اطلاعات

در مورد پرسشنامه استاندارد سبک رهبری، طغرلی (1392) روایی صوری این پرسشنامه را با استفاده ازنظر 5 تن از اساتید دانشگاه 86/0 و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ 89/0 به دست آورده است که بیانگر روا و پایا بودن پرسشنامه می‌باشد. در پژوهش حاضر باوجودآنکه از پرسشنامه استاندارد سبک رهبری جهت گردآوری اطلاعات استفاده شد، اما جهت اعتبار بیشتر، مجدداً آلفای کرونباخ از این پرسشنامه تهیه شد که میزان آن 81/0 به دست آمد.

روایی پرسشنامه اثربخشی نیز که توسط محقق ساخته‌شده است توسط 5 تن از اساتید دانشگاه جامع امام حسین (ع) مورد تائید قرار گرفت. همچنین میزان آلفای کرونباخ این پرسشنامه 95/0 محاسبه گردید.

جدول 1. سؤالات مربوطه به مؤلفه‌های پرسشنامه‌ها

مراحل انجام و به‌کارگیری روش

شکل 1- فرآیند اجرایی تحقیق

4- یافته‌های تحقیق

یافته‌های توصیفی

در این قسمت به بررسی آماره‌های توصیفی پرداخته و جدول‌های مربوط به مشخصات جمعیت شناختی نمونه موردبررسی قرارگرفته است.

جدول 2- توزیع فراوانی سن

جدول 3- توزیع فراوانی مدرک تحصیلی

جدول 4- توزیع فراوانی مسئولیت پاسخ‌دهندگان

تحلیل استنباطی یافته‌ها

آمار پارامتریک نیازمند پیش‌فرض‌هایی در مورد جامعه‌ای که از آن نمونه‌گیری صورت گرفته می‌باشد. به‌عنوان مهم‌ترین پیش‌فرض در آمار پارامتریک فرض می‌شود که توزیع جامعه نرمال است؛ اما آمار ناپارامتریک نیازمند هیچ‌گونه فرضی در مورد توزیع نیست. به همین خاطر بسیاری از تحقیقات علوم انسانی که با مقیاس‌های کیفی سنجیده شده و فاقد توزیع هستند از شاخص‌های آماری ناپارامتریک استفاده می‌کنند. لذا در این بخش، جهت تعیین نرمال بودن یا نبودن جامعه آماری از آزمون کولموگروف اسمیرنف تک نمونه‌ای استفاده شد. جدول 5 نتایج حاصل از این آزمون را برای تمامی متغیرها توسط نرم‌افزار SPSS نشان می‌دهد.

جدول 5- نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنف جهت بررسی توزیع نرمال متغیرها

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده مشاهده می‌شود که سطح معنی‌داری تمامی متغیرها کمتر از مقدار خطا 05/0 است؛ بنابراین مؤلفه‌ها دارای توزیع نرمال نیستند. لذا بایستی از تحلیل‌های ناپارامتریک برای آن استفاده کنیم. ضریب همبستگی اسپیرمن: هر چه مقدار r به عدد 1 یا 1- نزدیک‌تر باشد همبستگی بیشتر خواهد بود. به‌گونه‌ای که اگر 1=r باشد همبستگی کامل و مستقیم وجود دارد و اگر 1- =r باشد، همبستگی کامل و معکوس است. در این تحقیق با توجه به نرمال نبودن متغیرها لذا می‌بایست از ضریب همبستگی اسپیرمن جهت بررسی همبستگی بین متغیرها استفاده کرد.

بررسی فرضیه‌های اصلی پژوهش

 فرضیه 1: سبک رهبری آمرانه تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت ناحیه برخوار دارند.

جدول 6- بررسی رابطه بین سبک رهبری آمرانه و اثربخشی پایگاه‌ها

نتیجه: جدول فوق که از آزمون اسپیرمن به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بین سبک رهبری آمرانه و اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت رابطه به‌صورت معکوس وجود دارد این رابطه با ضریب 418/0- به دلیل اینکه سطح معناداری صفر می‌باشد و از 01/0 کمتر است، معنادار گردیده است و شدت رابطه نیز در حد متوسط می‌باشد؛ بنابراین با افزایش سبک رهبری آمرانه اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت کاهش‌یافته است.

فرضیه 2: سبک رهبری دلسوزانه تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت ناحیه برخوار دارند.

جدول 7- بررسی رابطه بین سبک رهبری دلسوزانه و اثربخشی پایگاه‌ها

نتیجه: جدول فوق که بین سبک رهبری دلسوزانه و اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت رابطه به‌صورت مستقیم وجود دارد این رابطه با ضریب 463/0 به دلیل اینکه سطح معناداری صفر می‌باشد و از 01/0 کمتر است، معنادار گردیده است و شدت رابطه نیز در حد متوسط می‌باشد؛ بنابراین با افزایش سبک رهبری دلسوزانه اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت نیز افزایش‌یافته است.

فرضیه 3: سبک رهبری مشاوره‌ای تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت ناحیه برخوار دارند.

جدول 8- بررسی رابطه بین سبک رهبری مشاوره‌ای و اثربخشی پایگاه‌ها

نتیجه: جدول فوق نشان می‌دهد که بین سبک رهبری دلسوزانه و اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت رابطه به‌صورت مستقیم وجود دارد این رابطه با ضریب 648/0 به دلیل اینکه سطح معناداری صفر می‌باشد و از 01/0 کمتر است، معنادار گردیده است و شدت رابطه نیز در حد نسبتاً قوی می‌باشد؛ بنابراین با افزایش سبک رهبری مشاوره‌ای اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت نیز افزایش‌یافته است.

فرضیه 4: سبک رهبری مشارکتی تأثیر معناداری بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت ناحیه برخوار دارند.

جدول 9- بررسی رابطه بین سبک رهبری مشارکتی و اثربخشی پایگاه‌ها

نتیجه: جدول فوق نشان می‌دهد که بین سبک رهبری دلسوزانه و اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت رابطه به‌صورت مستقیم وجود دارد این رابطه با ضریب 715/0 به دلیل اینکه سطح معناداری صفر می‌باشد و از 01/0 کمتر است، معنادار گردیده است و شدت رابطه نیز در حد قوی می‌باشد؛ بنابراین با افزایش سبک رهبری مشارکتی اثربخشی فعالیت پایگاه‌های مقاومت نیز افزایش‌یافته است.

رگرسیون خطی چندگانه

با استفاده از رگرسیون چند متغیره، محقق می‌تواند رابطه خطی موجود بین مجموعه‌ای از متغیرهای مستقل با یک متغیر وابسته را به شیوه‌ای مطالعه نماید که در آن، روابط میان متغیرهای مستقل نیز موردتوجه قرار گیرد. درمجموع، هدف اصلی از کاربرد رگرسیون چند متغیره آن است که ترکیب خطی از متغیرهای مستقل را به‌گونه‌ای ایجاد کند که حداکثر همبستگی را با متغیر وابسته نشان دهد.

فرضیه 5: سبک رهبری (آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی) می‌تواند اثربخشی پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار را پیش‌بینی کند. جهت بررسی تأثیر متغیر مستقل بر روی متغیر وابسته، بر اساس این فرضیه از روش رگرسیونی چندگانه به روش هم‌زمان استفاده‌شده است که نتایج آن در جداول زیر بیان‌شده است.

جدول 10- خلاصه آزمون رگرسیون چند متغیره

در این آزمون رگرسیون مقدار ضریب تعیین برابر 575/0 می‌باشد که نشان می‌دهد متغیرهای مستقل سبک رهبری (آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی) می‌تواند 5/57 درصد از تغییرات متغیر وابسته اثربخشی را تبیین نماید.

بر اساس جدول فوق مقدار F برای آزمون نیکویی برازش رگرسیون برابر 633/165 با درجه آزادی 4 می‌باشد و متناظر با آن سطح معناداری برابر با 0.00 محاسبه گردیده که از مقدار 05/0 کمتر بوده و درنتیجه معناداری مدل رگرسیون تائید می‌گردد.

جدول 11-ضرایب مدل رگرسیونی برای تمامی متغیرهای مستقل

بر اساس نتایج آزمون رگرسیون با توجه به سطح معناداری سبک‌های رهبری فقط سه سبک رهبری دلسوزانه، مشاوره‌ای، مشارکتی به دلیل اینکه در سطح معناداری کمتر از 05/0 قرار دارند، معنادار هستند یعنی بر میزان اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها تأثیرگذار هستند. بر اساس نتایج فوق مشخص می‌شود سبک رهبری مشارکتی به دلیل داشتن بالاترین مقدار β یعنی 601/0 بیشترین تأثیر را بر اثربخشی پایگاه‌های مقاومت خواهد داشت. سبک رهبری آمرانه به دلیل اینکه در سطح معناداری بالاتر از 05/0 قرار دارد بر اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها تأثیرگذار نیست؛ بنابراین می‌توان معادله خط رگرسیون را بر اساس مقدار بتا به شکل زیر نوشت:

(نمرات سبک مشارکتی)*601/0 + (نمرات سبک مشاوره‌ای)*105/0+(نمرات سبک دلسوزانه)*110/0=Y

5- بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادها

5-1- بحث

در مقایسه یافته‌های تحقیق با تحقیقات گذشته موارد زیر احصا گردید، در ابتدا تحقیقاتی که با تحقیق حاضر همسو می‌باشند و در پایان تحقیقی که همسو نمی‌باشد بیان گردیده است:

پایان‌نامه دکتری با عنوان «طراحی و تبیین الگوی توسعه مهارت‌ها و توانایی‌های رهبری مدیران سطح عملیاتی نیروی مقاومت بسیج» نگارش شده توسط لطفعلی بختیاری در سال 1385 ارتباط معنادار بین سبک‌های رهبری را بر اثربخشی در بسیج تائید نموده و از این نظر با تحقیق حاضر هم سو می‌باشد. مقاله‌ای تحت عنوان «سبک رهبری مشارکتی و تأثیر آن بر اثربخشی سازمانی در سازمان‌های رسانه‌ای با تأکید بر سازمان صداوسیما» توسط علی میکائیلی و همکاران در سال 1397، نیز ارتباط معنادار بین سبک‌های رهبری مشارکتی را بر اثربخشی تائید نموده و از این نظر با تحقیق حاضر هم سو می‌باشد. تحقیقات زیر نیز ارتباط معنادار بین سبک‌های رهبری را بر اثربخشی در سایر سازمان‌ها تائید نموده‌اند و از این نظر با تحقیق حاضر هم سو می‌باشند.

تحقیقی با موضوع «سبک‌های رهبری با میزان اثربخشی مدیران تربیت‌بدنی دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری» توسط حسن عامری و همکاران در سال 1381، پژوهشی تحت عنوان «بررسی رابطه سبک‌های مدیریت با اثربخشی سازمانی در شهرستان ملارد» توسط محمدعلی زکی و همکاران در سال 1394، پایان‌نامه‌ای تحت عنوان «رابطه سبک رهبری با خلاقیت و اثربخشی مدیران مدارس متوسطه شهر فیروزآباد از دیدگاه دبیران در سال تحصیلی 90-89» توسط منیژه نجفی در سال 1390، پژوهشی تحت عنوان «بررسی تأثیر سبک رهبری بر اثربخشی سازمانی مطالعه موردی اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان» توسط عقیل صیاد قبادی در سال 1396، پایان‌نامه تحت عنوان «رابطه بین سبک رهبری مدیران با خلاقیت و اثربخشی سازمانی در کارکنان شهرداری کرج» توسط احسان یقینی در سال 1397، پایان‌نامه تحت عنوان «ارتباط سبک‌های رهبری با مدیریت تنوع و اثربخشی سازمانی در ادارات ورزش و جوانان استان کردستان»، سیدهویدا سید در سال 1394، پایان‌نامه تحت عنوان «رابطه‌ی بین سبک رهبری مدیران، جو مدرسه و اثربخشی مدارس متوسطه شهر اقلید»، حمیدرضا ثابت اقلیدی در سال 1390 و همچنین تحقیقات نایاک، میشرا (2005)، دونگ پیل (2019)، دردیپا بهیندورا (2019)، اندرو اس کلاین و همکاران (2013)، نایاک بندان و همکاران (2005).

همچنین نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق التنیجی و ابراهیم (2014) که سبک مشارکتی و پس‌ازآن سبک منفعل یا اجتنابی را سبک رهبری با کمترین تأثیر در اثربخشی مدارس می‌داند همسو نمی‌باشد.

5-2- نتیجه‌گیری

بر اساس اطلاعات گردآوری‌شده خلاصه‌ای از ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخگویان بر اساس بیشترین فراوانی و کمترین فراوانی به شرح زیر می‌باشد:

در مورد توصیف جنسیت پاسخ‌دهندگان 9/55 درصد زن می‌باشند و 1/44 درصد مرد که بیشترین آمار مربوط به زنان می‌باشد. در مورد شرایط سنی بیشترین گروه سنی پاسخگو مربوط به گروه سنی 20 تا 30 سال و کمترین گروه سنی 50 سال به بالا می‌باشد. در مورد توصیف مدرک تحصیلی از کل نمونه موردبررسی مدرک تحصیلی لیسانس بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده که 3/42 درصد کل پاسخ‌دهندگان را شامل می‌شود و هم­چنین کمترین درصد فراوانی در بین پاسخ‌گویان مربوط به مدرک دکترا می‌باشد که 6/0 درصد کل پاسخگویان را شامل می‌شود. در مورد توصیف مسئولیت و پست سازمانی بسیجیان از کل نمونه موردبررسی مسئولیت شورای پایگاه بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده که 1/38 درصد کل پاسخ‌دهندگان را شامل می‌شود و همچنین کمترین درصد فراوانی در بین پاسخ‌گویان مربوط به فرمانده پایگاه می‌باشد که 9/9 درصد کل پاسخگویان را شامل می‌شود.

در مورد متغیرهای سبک رهبری (آمرانه، دلسوزانه، مشاوره‌ای و مشارکتی)، سبک رهبری آمرانه دارای کمترین میانگین یعنی 39/1 و سبک رهبری مشاوره‌ای با میانگین 41/4 دارای بیشترین میزان میانگین می‌باشد. به‌منظور انجام تحلیل بر روی‌داده‌ها در مرحله اول نرمال بودن داده‌ها باید موردبررسی قرار بگیرند و بدین منظور از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد که با توجه به نتایج این آزمون به این نتیجه رسیدیم که چون سطح معناداری متغیرهای تحقیق برابر صفر است و از 05/0 کمتر است لذا متغیرهای موردبررسی نرمال نیستند. پس از مشخص شدن نرمال نبودن متغیرهای پژوهش باید از آزمون‌های ناپارامتریک جهت مشخص نمودن همبستگی استفاده نمود لذا بدین منظور از آزمون اسپیرمن استفاده گردید.

با توجه به نتایج آزمون‌های انجام‌شده در سبک رهبری آمرانه یا دستوری، رهبر به زیردستان خود اعتمادی نداشته و بیشتر به انجام وظایف ابلاغی علاقه دارد و تأکید کمتری بر نیازهای شخصی زیردستان خود دارد، زیردستان موظف هستند وظیفه خود را طبق دستورات مافوق انجام دهند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش اولاً متوجه می‌شویم که درصد بسیار پایینی از پایگاه‌ها از این سبک رهبری استفاده می‌کنند (میانگین 39/1). همچنین آن دسته از فرماندهان پایگاه که از این سبک استفاده کرده‌اند نه‌تنها نتوانسته‌اند در اثربخشی پایگاه مؤثر باشند بلکه به‌کارگیری این سبک رهبری در پایگاه‌ها نتیجه عکس داشته است؛ و به‌کارگیری این سبک در پایگاه‌ها به‌هیچ‌عنوان پاسخگوی اهداف و مأموریت‌های پایگاه نخواهد بود.

در این تحقیق با توجه به نتایج به‌دست‌آمده بین سبک‌های رهبری، سبک رهبری دلسوزانه در ردیف سوم قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد جهت رهبری و فرماندهی پایگاه‌های مقاومت داشتن موارد فوق به‌تنهایی کافی نیست. برای یک فرماندهی و رهبری تأثیرگذار، دلسوزی باید باخرد همراه باشد. منظور از خرد، داشتن درک عمیق ازآنچه به نیروها انگیزه می‌دهد و نحوه مدیریت آن‌ها برای تحقق اهداف می‌باشد.

 سبک رهبری مشاوره‌ای در ردیف دوم سبک رهبری مطلوب در بین پایگاه‌های شهرستان برخوار قرار می‌گیرد. لذا به نظر می‌رسد جهت رهبری و فرماندهی پایگاه‌های مقاومت استفاده از نظرات بسیجیان و شرکت دادن آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های مهم پایگاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ضمن اینکه استفاده از این سبک، زمینه و مقدمه‌ای می‌شود تا مشارکت بسیجیان در فعالیت‌ها فراهم گردد.

با توجه به نتایج این تحقیق در بین چهار سبک رهبری مطرح‌شده بالاترین میزان اثربخشی در بین پایگاه‌ها مربوط به پایگاه‌هایی است که از سبک رهبری مشارکتی استفاده نمایند، یعنی فرمانده پایگاه ضمن دخیل کردن بسیجیان در کلیه تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های پایگاه، خود نیز در محور فعالیت‌ها حضورداشته باشد.

با توجه به نتایج آزمون رگرسیون فرضیه را این‌گونه می‌توانیم بیان کنیم که سبک رهبری آمرانه نمی‌تواند میزان اثربخشی فعالیت پایگاه‌ها را پیش‌بینی کند ولی سبک رهبری دلسوزانه به میزان 11 درصد و سبک رهبری مشاوره‌ای به میزان 10 درصد و سبک رهبری مشارکتی به میزان 60 درصد می‌توانند مقدار اثربخشی را پیش‌بینی نمایند. طبق نتایج حاصل‌شده معادله خط رگرسیون را بر اساس مقدار بتا به شکل زیر می‌باشد:

(نمرات سبک مشارکتی)*601/0 + (نمرات سبک مشاوره‌ای)*105/0+(نمرات سبک دلسوزانه)*110/0=Y

درمجموع فرضیه مطرح‌شده مبنی بر اینکه سبک‌های رهبری فرماندهان می‌تواند اثربخشی پایگاه‌های مقاومت شهرستان برخوار را پیش‌بینی کند تائید می‌گردد.

5-3- پیشنهادها

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از تجزیه‌وتحلیل پژوهش حاضر و به‌منظور اثربخشی بیشتر در پایگاه‌های مقاومت و با توجه به فرهنگ حاکم بر پایگاه‌های بسیج پیشنهاد‌های زیر ارائه می‌گردد:

1- در دوره‌های توانمندسازی فرماندهان پایگاه، موضوع سبک رهبری به‌عنوان یکی از سرفصل‌های مهم آموزشی مدنظر قرارگرفته و اهمیت و جایگاه آن به فرماندهان آموزش داده شود.

2- در فرآیند انتصاب فرماندهان به موضوع سبک رهبری به‌عنوان یک عامل اثرگذار در اثربخشی پایگاه‌ها دقت شود.

3-می‌توان این پیشنهاد را به فرماندهان پایگاه ارائه داد که تنها یک سبک رهبری خاص برای تمام موقعیت‌ها مناسب نمی‌باشد و برای هر موقعیتی باید از سبک مناسب آن موقعیت بهره برد زیرا شناخت سبک‌های رهبری متناسب با پایگاه، اثربخشی پایگاه را افزایش می‌دهد؛ بنابراین فرماندهان باید با توجه به نیازها و توانایی‌ها بسیجیان سبک رهبری مناسب با محیط خود را انتخاب کنند. به‌عنوان‌مثال:

به‌کارگیری سبک آمرانه برای بسیجیان سازمان‌دهی شده در عرصه‌های عملیاتی و نظامی مانند دسته‌های رزمی و گردان‌های بیت‌المقدس پایگاه که ماهیت نظامی دارند متناسب می‌باشد و یا سبک مشاوره‌ای متناسب بسیجیان سازمان‌دهی شده در عرصه‌های تربیتی مانند حلقه‌های صالحین و یا دسته‌های سایبری و فضای مجازی است.

3- فرماندهان پایگاه در راستای بالا بردن مشارکت افراد می‌بایست در پایگاه برای افراد نقش تعیین نموده و تقسیم‌کار نمایند، در این تقسیم‌کار باید به استعداد و علاقه و قابلیت افراد توجه شود، ضمن اینکه در انجام مأموریت‌ها و تصمیم‌گیری‌های پایگاه ازنظر افراد برای بهتر شدن امور استفاده گردد.

پیشنهادهایی برای انجام تحقیقات آتی

1- نظر به اینکه تحقیق جاری صرفاً بر روی پایگاه‌های مقاومت انجام‌گرفته لذا توصیه می‌گردد تحقیقات مشابه برای فرماندهان حوزه و فرماندهان نواحی نیز صورت گیرد.

2- با توجه به این‌که عوامل اثرگذار بر اثربخشی بسیار متعدد و متنوع است، پیشنهاد می‌شود سایر محققین، به‌منظور بررسی بهتر اثربخشی و راه‌های بهبود آن، از سایر عوامل نیز در تحقیقات خود استفاده نمایند.

3- با توجه به گستردگی نظریات رهبری محققین می‌توانند در تحقیقات بعدی ارتباط و یا تأثیر هریک از الگوها و نظریات و سبک‌های رهبری مانند سبک رهبری خدمتگزار و تحول‌آفرین و... را با اثربخشی موردبررسی و ارزیابی قرار دهند.

4- پیشنهاد می‌گردد محققین علاوه بر انجام تحقیقات کمی و استفاده از پرسشنامه از سایر روش‌های پژوهشی مانند تحقیقات کیفی درزمینه تأثیرات سبک رهبری استفاده نمایند.

5- پیشنهاد می‌گردد تحقیق جامعی جهت مبانی سبک مطلوب فرماندهی و ارائه الگوی فرماندهی اثربخش در پایگاه‌های مقاومت صورت پذیرد.

6- منابع

6-1- منابع فارسی

مقاله­ها

اکبری علویجه، مهدی. (1395). «تأثیر سبک‌های رهبری بر اثربخشی مدیران سازمان‌های ورزشی شهر اصفهان»، پایان‌نامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان.

ترک‌زاده جعفر، جعفری سکینه. (1391). «رویکردها و نظریه نظریه‌های سنتی و نوین رهبری: به‌سوی جهان‌بینی رهبری»، توسعه مدیریت و منابع انسانی و پشتیبانی.

جلیلیان، کیومرث. (1395). «بررسی اجمالی اثربخشی سازمانی» فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، ص 109-114،.

زارعی، مهناز،« رابطه‌ی سبک‌های رهبری تحول‌آفرین و تعامل‌گرا با بالندگی سازمانی و اثربخشی از دیدگاه مدیران مدارس شهرستان مرودشت سال تحصیلی 89-90»،1390.

زکی،محمدعلی؛ گودرزی،حسن و سوری، زهره (1394). بررسی رابطه سبک‌های مدیریت با اثربخشی سازمانی» مطالعات رفتار سازمانی، شماره 5 پیاپی 16 ویژه‌نامه رهبری سال چهارم زمستان.

سلیمانی، غلامرضا. (1398). «بیانات در همایش فرماندهان بسیج سراسر کشور»؛ خبرگزاری شبستان.

سینایی، ژاله و منظری توکلی، حمدالله. (1395). سبک‌های رهبری و اثربخشی سازمانی در سازمان‌ها،کنفرانس بین‌المللی نخبگان مدیریت،تهران.

شاه‌آبادی، محمدمهدی و زلقی، امین. (1395). شناسایی قابلیت‌های لازم برای رهبری در سازمان‌های ایمان محور؛ موردمطالعه بسیج دانشجویی» دانشگاه تهران؛ اندیشه مدیریت راهبردی سال دهم پاییز و شماره 2 پیاپی 20، زمستان

شیخ‌زاده، محمد. (1394). سبک رهبری خدمتگزار، الگویی متعالی برای فرماندهان و مدیران»، تهران، مرکز امامت.

صیاد قبادی، عقیل؛ صیاد قبادی، علی و حجامی، مهدی. (1396). ﺑﺮرﺳﯽ تأثیر ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮی ﺑﺮ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی اداره ﮐﻞ ﺑﻨﺎدر و درﯾﺎﻧﻮردی اﺳﺘﺎن ﮔﯿﻼن»، مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه سال دوم دی 1396 شماره 5

عامری،حسن؛ کوزه چیان، هاشم؛ آذر، عادل و احسانی، محمد. (1381). رابطه سبک‌های رهبری و خلاقیت با میزان اثربخشی مدیران تربیت‌بدنی و علوم ورزشی دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» شماره 13، پاییز.

عامل، مریم. (1393). اثربخشی مدیریت برنامه‌های صداوسیما» پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدیریت رسانه، دانشگاه علامه طباطبایی.

عزیزی، رزاق؛ علی‌اکبری، حسن؛ ایزدی طامه، احمد. (1394). «عوامل سازمانی مؤثر در جذب جوانان به بسیج»، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 23، شماره 1، بهار.

فرزانه، محمد. (1395). «کارایی، اثربخشی و بهره‌وری در مدیریت».

محقق زاده،محمدرضا. (1389). « بررسی سبک‌های رهبری مدیران و میزان تأثیر آن بر رضایت‌مندی شغلی کارشناسان شرکت برق منطقه‌ای اصفهان».

میکائیلی،علی؛ فرهنگی،علی‌اکبر و حسینی دانا،حمیدرضا. (1399). سبک رهبری مشارکتی و تأثیر آن بر اثربخشی سازمانی در سازمان‌های رسانه‌ای با تأکید بر سازمان صداوسیما»، رسانه‌های دیداری و شنیداری دوره 14 شماره 34 تابستان.

مشبکی، اصغر. (1375). «اثربخشی سازمانی » کنترولر، ص، 52–66.

کتاب­ها

الوانی، مهدی. (1384). «مدیریت عمومی»، غزال، تهران، نشر نی.

برومند، زهرا. (1385). «مدیریت رفتار سازمانی»، تهران، دانشگاه پیام نور.

شفیعی، عباس. (1394). رهبری و تحول سازمانی در اسلام»، چاپ سبحان، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم،۱۳۹۷.

رابینز، استیفن پی. (1388). «مبانی رفتار سازمانی»، طیف نگار، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

رابینز، استیفن. (1393). «تئوری سازمان، ساختار و طرح سازمانی»، گنج شایان، تهران، انتشارات صفار چاپ چهلم.

رضاییان، علی. (1391). «مبانی مدیریت رفتار سازمانی»، اوقاف، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها سمت.

طباطبایی یزدی، سید احمد؛ مقیسه، رضا؛ عبدالحسینی، حسین؛ مؤمنی زاهد، مهرداد؛ تهرانی خوش، امیرحسن و مقصودی،

مسلم. (1396). چلچراغ، چهل سبک و سیره زندگی امام خامنه‌ای مدظله‌العالی»، نشر مقاومت، شهرکرد، مرکز مطالعات و توسعه تفکر راهبردی.

مازندرانی، رضا؛ زارعی، مصطفی. (1394). «عشق و محبت، رمزگشایی از کلیدی‌ترین عنصر سبک فرماندهی و مدیریت هشت سال دفاع مقدس»، تهران، مرکز امامت.

مرکز اندیشه و همفکری راهبری. (1389). «دانستنی‌های آموزشی فرماندهان پایگاه‌های مقاومت»،تهران،معاونت تربیت و آموزش سازمان بسیج مستضعفین.

مقصودی، مسلم؛ مقیسه، رضا و رضایی، محمدصادق. (1396). راهکارهای تقویت سبک حکیمانه»، تهران، مرکز امامت.

مقیسه، رضا؛ سیف، بهمن؛ فرزادی، غلامرضا؛ تولایی، محمد و طباطبایی یزدی، سید احمد. (1394). مبانی سبک حکیمانه، مبانی سبک مطلوب فرماندهی و مدیریت سپاه»، کتاب، تهران، مرکز امامت.

علوی، سید علی‌اصغر؛ عبدالحسین زاده، محمد. (1393)« مبانی مدیریت عاشورایی»، روش‌شناسی و رویکردها، بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق ع، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).

مازندرانی، رضا؛ زارعی، مصطفی. (1394). عشق و محبت، رمزگشایی از کلیدی‌ترین عنصر سبک فرماندهی و مدیریت هشت سال دفاع مقدس»، تهران، مرکز امامت.

6-2- منابع لاتین

Articles

Dongpill, Park. (2019). Abstract Leadership Styles and Organizational Effectiveness. A meta- analytic approach.

Bhindora, Drdeepa. (2019). The impact of leadership styles on organizational outcomespp. 137–139.

Kowo, Solomon; Kadiri, Bola; Olalekan, Sabitu: (2018). Effect of participative leadership style on employees productivity.In Trendy v podnikání 8. DOI: 10.24132/jbt.2018.8.2.48_58.

[1] - استادیار دانشکده مدیریت و برنامه ریزی دانشگاه جامع امام حسین(ع) تهران، ایران o.torabi1@gmail.com

[2] - (نویسنده مسئول)، استادیار دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه جامع امام حسین(ع) تهران، ایران a.salehnezhad@gmail.com

[3] -کارشناسی ارشد دانشکده مدیریت و اقتصاد جامع امام حسین(ع) تهران، ایران mosavi@gmail.com

[4] Effectiveness

[5] Kowo, Solomon