سنجش و ارزیابی وزن ژئوپلیتیکی ایران در فرایند انتقال بخشی از قدرت جهانی از نیمکره غربی به نیمکره شرقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه خاتم الانبیاء(ص)ارتش

2 دکتری جغرافیای سیاسی علوم تحقیقات تهران

3 مدرس دانشگاه خاتم الانبیا (ص) ارتش

چکیده

پیش‌بینی انتقال قدرت جهانی (یا بخشی از آن) از نیمکره‌غربی به نیمکره‌شرقی و همچنین بروز برخی نشانه‌های آن در دهه جاری میلادی سبب شده تا توجه کشورها بیش‌ازپیش به ترسیم وضعیت ژئوپلیتیکی آن‌ها پس از جابجایی قدرت معطوف شود، در این پژوهش به تبیین وزن ژئوپلیتیکی کشور ایران در فرایند جابجایی قدرت با استفاده از روش مصاحبه و پرسشنامه پرداخته شده است. مدلی که توسط نویسندگان برای سنجش وزن ژئوپلیتیکی ایران ارائه شده متشکل از نُه فاکتور اقتصادی، سیاسی، نظامی، فضایی، فرامرزی، سرزمینی، علمی، اجتماعی و فرهنگی است که پس از وزن‌دهی به شاخص‌های هر کدام از آن‌ها به سنجش وزن ژئوپلیتیکی ایران پرداخته‌است. بر این اساس، مشخص گردید در صورت اجرای کامل فرایند انتقال قدرت، چنانچه حداکثر و حداقل میزان ممکن برای افزایش یا کاهش وزن ژئوپلیتیکی ایران به ترتیب «100+» و «100-» در نظر گرفته شود، مقدار تغییر وزن ایران برابر با «06/27+» خواهد بود. این رقم نشان‌دهنده این است که اولاً: فرآیند جابجایی قدرت موجب افزایش وزن ژئوپلیتیکی ایران خواهد شد و ثانیاً مقدار این افزایش حدوداً برابر با «1/4» بیشینه مقداری است که می‌تواند به وزن ایران اضافه شود. در پایان هشت راه‌کار مختلف جهت ارتقای بیشتر وزن ژئوپلیتیکی ایران ارائه گردیده‌است.

کلیدواژه‌ها


  • آهویی، مهدی، حسینی، دیاکو(1395)، افول هژمونی امریکا: معنای انتقال قدرت در نظام جهانی و الزامات سیاست گذاری، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دوره ششم، شماره بیستم. صص 66 - 51

     اعظمی، هادی(1385)،  وزن ژئوپلیتیکی و نظام قدرت منطقه ای )بررسی موردی: جنوب غرب آسیا(، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره سوم و چهارم. صص 154 - 119

    • چگنی زاده، غلامعلی(1386)، قدرت یابی چین: رویکردی نظری به تغییر در سیاست بین الملل، مجله پژوهش حقوق و سیاست، شماره 22 ، صص 29 - 26 .
    • حافظ نیا، محمدرضا، زرقانی، سید هادی،ا حمدی پور، زهرا، رکن الدینا فتخاری، عبدالرضا (1385)، طراحی مدل سنجش قدرت ملی کشورها، فصلنامه ژئوپلیتیک سال دوم، شماره دوم، صص 73 - 46 .
    • زرقانی، سید هادی (1389)، نقد و تحلیل مد ل های سنجش قدرت ملی، فصل نامه ژئوپلیتیک، دوره (6)، شماره (1)، صص 62 - 54 
    • سلیمان پور، هادی، مولایی، عبادلله، (1396)، قدرت های نوظهور در دوران گذار نظام بین الملل، فصلنامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره اول، صص 34 - 7.
    • فرزین نیا، زیبا(1389)، جابجایی قدرت جهانی، مشخصه ها و سناریوها، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و چهارم، شماره دوم، صص 428 - 405 .
    • قلی زاده، عبدالحمید، شفیعی،ن وذر(1391)، نظریه سیکل قدرت، چارچوبی برای تحلیل فرآیند افول قدرت نسبی ایالات متحده و خیزش چین، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره چهارم، صص 168 - 137 .
    • مظاهری، محمدمهدی(1388)، تبیین رقابت های چین و ایالات متحده امریکا در چارچوب نظریه چرخه قدرت، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره دوم، صص 94 - 79
    • بوزان، بری (1389)، ایالات متحده و قدرت های بزرگ، ترجمه عبدالحمید حیدری، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • برمر، ایان، (1393)، ابرقدرت: سه انتخاب برای نقش آمریکا در جهان، لندن، گروه انتشاراتی پنگوئن.
    • تلیس، اشلی و دیگران(1383)، سنجش قدرت ملی در عصر فرا صنعتی، تهران، نظارت و ترجمه موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بی نالمللی ابرار معاصر.
    • حافظ نیا، محمدرضا(1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
    • حافظ نیا، محمدرضا(1389)، قدرت و منافع ملی، تهران: نشر انتخاب.
    • فرانکل، جوزف(1386)، روابط بین الملل در جهان متغیر، ترجمه عبدالرحمان عالم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بی نالمللی وزارت امور خارجه.
    • مرشایمر، جان(1383)، تراژدی سیاست قدرت های بزرگ، ترجمه غلامعلی چگنی زاده، چاپ چهارم، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.
    • گزارش بانک جهانی در مورد اقتصاد جهانن قاب لدسترسی در: https//data.world.bank.org
    • Cox, Michael, (2012) Power Shifts, Economic Change and decline of the west? International Relations, 26(4) Pp 369-388.
    • Hass, Richar, N (2008) the age non-polarity: what will follow US. dominance POI foreign Affairs, May/June
    • Bremmer, Ian, Superpower: Three Choices for America’s Role in the World, (Penguin Publication Group, 2015)
    • Cohen, Saul. (1994). Geopolitics in the new world Era. In Reordering in the world. USA. Westview press.
    • Goldstein, Joshuas. (1999). International Relations. New York. Longman.
    • Kadera, M. Kelly. (2004). Measuring National Power. International Interactions. Taylor & Francis.
    • Kupchan, A. Charles, and the Coming Global Turn, (Oxford University Press, 2012).
    • Mandelbaum, Michael, The Frugal Superpower: America’s global Leadership in a Cash-Strapped Era (New York, Public Affairs, 2012).
    • Muir, Richard. (1975). Modern Political Geography. Mac Millan Education. London and Hong Kong.
    • Mearsheimer, John J (2010) “Structural Realism” in time Dunne, Milja Kurki and Steve Smith (ed), international theories: Discipline and Diversity, Oxford university press.
    • Naim, Moises, The End of Power: From Boardrooms to Battlefields and Churches to States, Why being in Charge Isn’t What it Used to Be, (Basic Books, 2013)