اثربخشی معنویت درمانی اسلامی بر شادکامی دختران نوجوان خانواده‌های از هم‌ گسیخته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی ارشد ،روانشناسی، دانشگاه پیام نور واحد نطنز، اصفهان، ایران

چکیده

چکیده
پژوهش حاضر اثر بخشی معنویت ‌درمانی اسلامی را بر شادکامی دختران نوجوان خانواده‌های ازهم‌گسیخته به شیوه نیمه‌ آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل بررسی می‌کند. جامعه آماری کلیه دانش آموزان دختر متوسطه اول شهرستان اسلامشهر در سال 99-98 هستند که از میان آنان، 30 نفر به روش نمونه ‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شده‌اند. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه شادکامی آرگیل و کروسـلند (1987) است. پس از اعمال مداخله پس‌ آزمون و بعد از 4 ماه، آزمون پیگیری انجام شد. داده‌ها با استفاده از آزمون کوواریانس تک متغیره (آنکوا) و کوواریانس چند متغیره (مانکووا) و با نرم‌افزار Spss تجزیه و تحلیل شدند. نتایج آماری حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که معنویت ‌درمانی اسلامی بر شادکامی در دختران نوجوان خانواده‌های از هم‌ گسیخته اثربخشی معنادار دارد. همچنین میانگین نمره گروه آزمایش در پس ‌آزمون بیشتر از گروه کنترل و به لحاظ آماری معنی‌دار است و به ترتیب امتیازات مقیاس‌های رضایت خاطر، رضایت از زندگی، بهزیستی فاعلی، حرمت خود و خلق مثبت شرکت‌کنندگان از نظر عضویت در گروه (آزمایش و کنترل) در مرحله پس‌ آزمون تفاوت معنی‌داری دارند (01/0P<). بنابر این روش معنویت ‌درمانی اسلامی بر شادکامی به طور معناداری مؤثر و این روش جهت بالا بردن میزان شادکامی نوجوانان دختر خانواده‌های ازهم‌گسیخته کاربردی است.

کلیدواژه‌ها


1ـ6ـ منابع فارسی
مقالات
افشاری، الناز؛ زارعی، احمد؛ محمود علیلو، مجید؛ نعمتی، فاطمه، (1397). مقایسه راهبردهای مقابله‌ای، شادکامی و امید به آینده در نوجوانان بازمانده از زلزله بم با نوجوانان عادی، روانشناسی و روان‌پزشکی شناخت، 5 (3)، 52ـ38.
بحری­نجفی، فاطمه؛ میرشاه­جعفری، سیدابراهیم، (1394). تأثیر ابعاد باورهای مذهبی بر شادی معلمان ابتدایی در محیط کار، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 16 (4)، بهار، 113ـ 106.
تقوی، نغمه؛ فلاح، پرویز؛ موتابی، فرشته؛ طلایی، ابراهیم، (1394). تحلیل کیفی بهزیستی فاعلی از دیدگاه دختران نوجوان، روانشناسی تحولی، 11 (43)، 246ـ229.
جعفری، اصغر؛ حسامپور، فاطمه، (1396). پیش بینی رضایت از زندگی بر اساس ابعاد هوش معنوی و سرمایه روان‌شناختی در سالمندان، سالمند، 12 (1)، 103ـ 90.
جلیلی، عباس. ارجمندی، مونس.(1394)  بررسی نقش دین در هویت انسان. دومین کنگره بین المللی تفکر و پژوهش دینی، 16 دوره دوم
حسینی یزدی، سیده عاطفه؛ مشهدی، علی؛ عاصمی، زهرا؛ کیمیایی، سید علی، (1394). اثربخشی برنامه مداخله‌ای کودکان طلاق بر بهبود خود پنداره و افزایش تاب‌آوری کودکان، فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن،6 (2)پیاپی 22، 58ـ 48.
رئیسی، رؤیا؛ گنجی، فروزان؛ شاهمرادی، رضوان؛ مردان‌پور شهرکردی، الهام، شمیان، آلبرت؛ نکویی، افسانه؛ فانیان، نسرین؛ نیک‌فرجام، مسعود، (1391). تأثیر جلسات مشاوره حضوری آموزش‌ مهارت‌های زندگی بر سلامت روان فرزندان خانواده‌های طلاق، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد، 14 (4)، 37ـ30.
رحمانیان، مهدیه؛ معین صمدانی، مهدیه؛ اورکی، محمد، (1396). تأثیرمعنویت درمانی گروهی بر بهبود امید به زندگی و سبک زندگی بیمارانمبتلا به سرطان، دوفصلنامه مشاوره کاربردی، 7 (1)، 114ـ101.
زارع، حسین؛ قربانی، طاهره، (1396). مقایسه‌ی اثر القای خلق مثبت و منفی بر حافظه‌ی کاذب و حافظه‌ی صحیح افراد دارای نشانه‌های اضطراب-افسردگی و افراد عادی، تازه‌های علوم شناختی، دوره 18، شماره 3، تابستان، صفحات 89ـ80.
سمانچوه، پاناپا، (1398)، جایگاه و نقش زن در آرامش خانواده، دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده/ سال دوم/ 3/ ، 23-37
شاه حسینی، زهره؛ سیمبر، معصومه؛ رمضانخانی، علی. نیازهای سلامت دختران نوجوان: تبیین نقش و اهمیت خانواده. 1391. فصلنامه پایش. سال 11، شماره 3. صص 351 – 359
شریفی درآمدی، پرویز؛پناه‌علی،امیر، (1390). مقایسه میزان شادکامی سالمندان ساکن در منزل و سرای سالمندان، سالمند،  6 (21)، 55ـ49.
شفیعی، زهرا؛ جزایری، رضوان السادات، (1395). روانشناسی مثبت گرا، معنویت و بهداشت روان،پنجمین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی،تهران،https://civilica.com/doc/526699.
صدری دمیرچی، اسماعیل؛ منصوری، بهمن؛ خدائی خیاوی، سیامک، (1396). مقایسه خودشناسی انسجامی و ناگویی خلقی در بین دانش آموزان پسر عادی و طلاق، مطالعات روانشناختی، 13 (4)، 92ـ7.
صف‌آرا، مریم؛ خانبابایی، مینو، (1398). نقش تعدیل کنندگی جنسیت در رابطه سبک زندگی اسلامی با خلق مثبت و سلامت روان دانشجویان، رویش روانشناسی، 8 (9)، پیاپی 42، 128ـ119.
طهماسیان، کارینه؛ موتایی، فرشته؛ چیمه، نرگس؛ اناری، آسیه؛ اناری، رضوان؛ طاهری‌فر، زهرا، (1396). تحلیل وضعیت سلامت خانواده‌های ایرانی: مفهوم خانواده سالم، شناخت ویژگی‌های خانواده سالم ایرانی و عوامل آسیب‌زا از دیدگاه متخصصان، مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، دوره 15، ش 8، پی در پی 97، آبان 1396، ص630-641
عبدی، محمد رضا؛ تقی‌پور، ابراهیم؛ نظری، علی محمد، (1392). تأثیر برنامه مداخله‌ای کودکان طلاق بر میزان سازگاری آنها با طلاق والدین‌شان، فصلنامه خانواده پژوهی، 9 (35)، 358ـ343.
علی پور، احمد؛ هاشمی، تورج؛ باباپورخیرالدین، جلیل و طوسی، فهیمه، (1389). رابطه بین راهبردهای مقابله­ای و شادکامی دانشجویان، فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز، 5 (18)، 116ـ99.
علی­پور، احمد؛ نوربالا، احمدعلی، (1385). بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاه­های تهران، فصلنامه پژوهشی اندیشه و رفتار، 5 (1 و 2)، 46ـ25.
قشلاقی، سعیده؛ علیوندی، مرضیه؛ اسماعیل‌پور، خلیل، (1398). اثربخشی گروه‌درمانی معنوی-مذهبی اسلام محور بر شادمانی زناشویی و کیفیت رابطه ادراک‌شده زناشویی، پژوهشنامه زنان و خانواده، 7 (3)، 94ـ71.
کاملی، زهرا؛ قنبری هاشم‌آبادی، بهرام علی؛ آقامحمدیان شعرباف، حمیدرضا، (1390). بررسی اثربخش گروه‌درمانی شناختی متمرکز بر طرح‌واره بر تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگاری اولیه در دختران نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، پژوهش روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 1 (1)، 83-98.
گلچین، منیژه، (1396). اثربخشی آموزش معنویت و شناختی رفتاری درمانی به شیوه گروهی بر شادکامی دختران افسرده ایرانی، فصلنامه توسعه آموزش جندی‌شاپور، 8 (2)، 93ـ87.
مهدی‌پور، صمصام. (1393). بررسی سیر تحول نظام خانواده در ایران، کنفرانس بین المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی. www.sid.ir
میرهاشمی، زهرا سادات، (1396)، نقش زن عفیف در سلامت معنوی جامعه از دیدگاه قرآن، کنگره بین المللی نقش زن در سلامت خانواده و جامعه، فروردین 1396، تهران، دانشگاه الزهرا https://www.sid.ir
وصالی، سعید؛ توکل، محمدمهدی، (1391). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در شهر تهران، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 2 (2)، 220ـ197.
یحیی زاده، حسین؛ حامد، محبوبه، (1394). مسائل فرزندان طلاق در ایران و مداخلات مربوطه: فرا تحلیل مقالات موجود، مطالعات زن و خانواده، 3 (2)، 120 ـ91.
یونسی، فلورا؛ معین، لادن؛ شمشیری‌نیا، ترلان، (1389). مقایسه سلامت روان، عزت نفس و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان دختر مقطع راهنمایی خانواده‌های طلاق و عادی شهرستان فیروزآباد سال تحصیلی 87-88، فصلنامه زن و جامعه، 1 (2)، 96ـ79.
کتاب‌ها
فرحزاد، حبیب الله، محبت زنان و کودکان در سیره پیامبر (ص)، ناشر: طوبای محبت، 1398
2ـ6ـ منابع لاتین
Articles
Argyle, Michael & Crossland, Jill. (1987). Dimensions of positive emotions.British Journal of Social Psychology, 26 (2), 127-137.
Argyle, Michael & Lu, Lou.(1990). The happiness of extraverts.Personality and  Individual Differences, 11 (10), 1011-1017.
Assad, Salman & Niazi, Asfandyar & Assad, Shuja. (2013). Health and Islam.J Midlife Health, 4 (1), 65-82.
Bone, J & Cullen, J & Loveridge, J. (2007). Everyday spirituality: An aspect of the holistic curriculum in action.Contemporary Issues in Early Childhood, 8 (4), 344-354.
Dalvandi A, Memari A, Mohammadi F, Bastami A, Bastami M. (2017). Impact of instilling hope and active listening program on mental health of elderly residents of Kahrizak nursing home, during year 2015. Iran J Rehabilit Res, 3(3), 16-23. (Persian)
Diener, E & Lucas, R & Oishi, S. (2005). Subjective well-being: The science of happiness and life satisfaction. In C. R. Snyder & S. J. Lopez, Handbook of positive psychology (63–73).New York: Oxford University Press.
Elkind, David. (1970). The origins of religion in the child. Rev Relig Res, 1(5), 35–42.
Ellison, Christopher. (1991). Religious involvement and subjective well-being.Journal of Health and Social Behavior, 32 (1), 80-99.
Elvin, J. (2001). Religion role in healing confirmed. Journal of insight, 3, 78-83.
Furnham, A & Berwin, C. (1990).Personality and happiness.PersonalitY and Individual Differences, 11 (15), 1093-1096.
Harvey, Conrad. (2018). A Buddhist perspective on Health and Spirituality. Health and Social Care Chaplaincy, 9 (1), 33–35.
Hayley Harriet. (2008). Hope and Ways of coping after breast cancer.PhD dissertation of Arts in clinical psychology.Johann Esburg University. Available at:
Houskamp, B. M., Fisher, L. A., & Stuber, M. L. (2004). Spirituality in children and adolescents: Research findings and implications for clinicians and researchers. Child & Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 13, 221–230.
Joshi, S & Kumari, S. (2019), Jain M. Religious belief and its relation to psychological well-being. J Indian Acad Appl Psychol. http://medind.nic.in/jak/t08/i2/jakt08i2p345.pdf. Accessed 05 Nov 2019
Koszycki, D & Raab, K & Aldosary, F & Bradwejn, J. (2010). A multifaith spiritually based intervention for generalized anxiety disorder. A pilot randomized trial. J Clinical Psychology, 66(4):430-41
Michaelson, Valerie & Brooks, Fiona & Jirásek, Ivo & Whitehead, Ross. (2016). Developmental patterns of adolescent spiritual health in six countries. SSM - Population Health, 2, 294-303.
Miller, John & Nakagawa, Yoshihary. (2002). Nurturing our wholeness: Perspectives on spirituality in education, The Foundation for Educational Renewal, Brandon, VT.
Pargament, Kenneth & Smith, Bruce & Koenig, Harold & Perez, Lisa. (1998). Patterns of positive and negative religious coping with major life stressors, J Sci Study Relig, 37 (4), 710–724.
Pargament, Kenneth & Echemendia, Ruben & Johnson, Steven & Cook, Paul & McGat, Cheryl & Mayer, Jennifer. (1987). The conservative church: Psychologicaladvantages avd disadvantages, Am J CommunityPsychol, 15 (3), 269-286.
Rafferty, Jason. (2014). Where are the Boys Using Peer Leadership to Address Barriers to Male Adolescent Utilization of an Urban School-Based Health Center, J Adolesc Health, 54(2), 73-108.
Regnerus, Marion & Uecker, Jeremy. (2006). Finding faith, losing faith: the prevalence and context of religious transformations during adolescence. Rev Relig Res, 1 (7): 217–237.
Sokol, Justin. (2009). Identity Development Throughout the Lifetime: An Examination of Eriksonian Theory, Graduate Journal of Counseling Psychology, 1 (2),  14-34.
Wong, Joel & Rew, Lynn & Slaikeu, Kristina. (2018). A systematic review of recent research on adolescent religiosity/spirituality and mental health, Issues in mental health nursing, https://www.researchgate.net/profile/Y_Joel_Wong/publication/7354505_A_systematic_review_of_recent_research_on_adolescent_religiosityspirituality_and_mental_health/links/54bd4b680cf27c8f2814b51a.pdf. Accessed 09 Nov 2018.
Zubrick, Stephen & Hafekost, Jennifer & Johnson, Sarah & Sawyer, Michael & Patton, George & Lawrence, Dawson. (2017). The continuity and duration of depression and its relationship to nonsuicidal self-harm and suicidal ideation and behavior in adolescents. Journal of Affective Disorders, 220 (31) 49–56.
Books
Hay, D & Nye, R. (1998). The spirit of the child Fount Paperbacks, London.
Pargament, Kenneth. (2001). The psychology of religion and coping: theory, research, practice. New York: Guilford Press.
Pargament, Kenneth. (2007). Spiritually integrated psychotherapy: Understanding and addressing the sacred. New York: The Guilford Press.
Richards, Scott & Bergin, Allen. (2005). A Spiritual strategy for counseling and psychotherapy,.nd Washington, D.C, American Psychological Association. 2nd ed
Ryan, Richard & Rigby, Scott & King, Kristi. (2018). Two types of religious internalization and their relations to religious orientations and mental health,
https://legaljobs.io/blog/children-of-divorce-statistics/