مطالعه مقایسه‌ای عوامل نقش‌آفرین در تفاوت موضع‌گیری سیاسی آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) براساس الگوی مفهومی امیلیو بتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، یزد، ایران

2 دانشیار جامعه شناسی سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، کهگیلویه و بویر احمد، ایران(نویسنده مسئول)

چکیده

در حوزه اندیشه‌ها و مواضع سیاسی، پیوند میان نظریه و عمل همواره راهگشای فهم چرایی رویکردهای متمایز عالمان دینی و مجریان سیاسی از یکدیگر بوده است. بر همین پایه، هدف اصلی مقاله از منظری مقایسه‌ای، واکاوی عوامل تاثیرگذار بر تفاوت موضع‌گیری‌های سیاسی آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) بر مبنای روش هرمنوتیک و الگوی مفهومی امیلیو بتی است. امیلیو بتی از جمله اندیشمندان حوزه هرمنوتیک روشی است که برای کشف نیات و فهم چرایی موضع گیری‌های سیاسی و اندیشه‌های سیاسی اندیشمندان بررسی زمینه‌های محیطی-ایدوئولوژیکی و متون صادر شده از آنها را ضروری می‌داند. از همین رو سوال اصلی تحقیق حاضر عبارت است از اینکه «چه زمینه‌ها و عواملی بر موضع‌گیری‌سیاسی آیت‌الله‌بروجردی و امام‌خمینی (ره) نسبت به امر سیاسی تاثیر‌گذار بوده است؟» نتایج حاصل از تحقیق که شیوه جمع آوری داده های آن از نوع اسنادی-کتابخانه ای است، نشان می-دهد که زمینه‌های رشد و بالندگی‌خانوادگی، محیط‌زندگی، بسترهای‌تحصیلی، نوع فهم از علوم‌دینی، فضای محیطی-ایدئولوژیکی و خوانش متفاوت از خطر گروه‌هایی مانند بهائیان و مارکسیست‌ها از جمله عواملی است که نوع و شیوه فعالیت‌سیاسی این دو اندیشمند دینی را متفاوت ساخته است. از یک‌طرف آیت‌الله بروجردی با اتخاذ رویکرد علمی و اولویت‌بخشی به مبارزات فرهنگی از ورود عملی به عرصه‌سیاست دور ماند و از طرف دیگر امام‌خمینی (ره) متاثر از زمینه‌های مطرح شده نه‌تنها ورود عملی به امور سیاسی را لازم می‌دید که مبارزه برای تشکیل حکومت‌اسلامی تحت امر ولایت فقیه را ضروری می‌دانست.

کلیدواژه‌ها


  • مقاله‌ها

    • امین، سید حسن (1389)، روحانیت و حاکمیت در عصر پهلوی‌ها: نگاهی به سیره سیاسی آیت‌الله حائری، آیات ثلاث و آیت‌الله بروجردی، حافظ فروردین، شماره 68، ص 24-27.
    • بهشتی سرشت، محسن؛ حاتمی، حسین (1387)، تفکر دینی و ماهیت جنبش ضد رژی با تکیه‌بر نظرگاه امام خمینی، پژوهشنامه متین، دوره 10، شماره 38، صفحه 61-80.
    • خسرو پناه، عبدالحسین (1380)، نقدی بر هرمنوتیک فلسفی، رواق اندیشه، اسفند 80، شمار 6.
    • ربانی خوراسگانی، علی (1384)، نهاد مرجعیت شیعه و نقش آن در تحولات اجتماعی ایران معاصر، شیعه شناسی، شماره 10، ص 136-113.
    • شکوری، ابوالفضل (1370)، نگاهی به: روش فقهی مصلح بزرگ، آیت‌الله بروجردی (ره)، آینه پژوهش، شماره 7، ص 7-30.
    • شیخ‌زاده، محمد؛ تسلیمی، محمد سعید؛ عابدی جعفری، حسن؛ فقیهی، ابوالحسن (1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره 10، 198-151.
    • عابدی اردکانی، محمد (1388)، آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی پیرو بی‌بدیل اسلام ناب محمدی، فصلنامه حضور، شماره 69.
    • فیض، علیرضا، بهرامی نژاد، علی (1387)، بررسی حجیت شهرت فتوایی در اصول متلقات با رویکردی بر دیدگاه، آیت‌الله بروجردی، خویی و امام خمینی، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره 13، ص 85-108.
    • قاسمی، زهرا؛ کاوه پیش‌قدم، محمدکاظم؛ بهزادی، محمدحسین (1394)، مدل­های ورود به سیاست درروش عملی آیت­الله بروجردی و امام خمینی (ره) در دهه 1340 و 1350، راهبرد توسعه، شماره 41، ص 129 -148.
    • قریشی کرین، سید حسن؛ حسین فلاحی، احمد؛ خرم‌آبادی، یدالله (1391)، تطبیق اندیشه تقریب از منظر امام خمینی (ره) و آیت‌الله بروجردی، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال دوم - شماره 5، ص 91-110.
    • کمالی، یحیی (1397)، روش‌شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاست‌گذاری عمومی، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، دوره چهارم، شماره 1، ص 112-141.
    • محمدی، مسلم (1390)، بازخوانی تحلیل نقش آیت­الله بروجردی و امام خمینی قدس سره در مبارزه با اسلام­ستیزی و نفوذ بهاییان در حکومت پهلوی، مطالعات انقلاب اسلامی، ص 61 - 84.
    • نیکنام، خسرو؛ ملائکه، سید حسن (1397)، حکومت از دیدگاه امام خمینی (ره) و آیت‌الله بروجردی (ره)، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره 1، ص 115 – 133.
    • واعظ زاده خراسانی، محمد (۱۳۸۶)، وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت‌الله بروجردی، مجله کیهان فرهنگی، شماره 257، ص 20- 25.

    کتاب‌ها

    • آبراهامیان، برواند (1387) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ سیزدهم، تهران: نشرنی.
    • احمدی، مجتبی و همکاران (1388)، چشم‌وچراغ مرجعیت: مصاحبه­های ویژه مجله حوزه با شاگردان آیت­الله بروجردی، قم: بوستان کتاب قم.
    • آزرمی، معصومه بیگم (1385)، سرگذشت­های عبرت­انگیز از عاقبت گنهکاران، قم: مهر امیر المومنین.
    • بروجردی، سید حسین، (1363)، توضیح المسائل (بروجردی(، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
    • بروجردی، سید حسین، (1365)،تبیان الصلاة، تهران: گنج عرفان.
    • ‏بروجردی، سید حسین، (بی‌تا)، خاندان آیت‌الله بروجردی، مترجم: علی دوانی، تهران: انصاریان
    • بصیرت منش، حمید (1384) علما و رژیم رضاشاه، چاپ دوم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام.
    • بصیرت منش، حمید؛ هاشمی‌تروجنی، سید محمد (1379) تاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)، ناشر: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    • بلایشر،‌ ژوزف (1385)، گزیدة هرمنوتیک معاصر، ترجمه سعید جهانگیری، چاپ اول، تهران: پرسش.
    • پالمر، ریچارد (1377)، علم هرمنوتیک، ترجمه سعید حنایی کاشانی، تهران، نشر هرمس.
    • خرازی، صادق (1386) کیمیای عرفان، روزنامه شرق، چهارشنبه 16 خرداد.
    •  خمینی، آیت‌الله سید روح‌الله، (1363)، تحریرالوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • خمینی، آیت‌الله سید روح‌الله، (1371)، صحیفه نور، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
    • خمینی، آیت‌الله سید روح‌الله، (1377)، وصیت‌نامه سیاسی - الهی حضرت امام خمینی (ره)، تهران: انتشارات آبا.
    • خمینی، آیت‌الله سید روح‌الله، (1378 الف)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
    • خمینی، آیت‌الله سید روح‌الله، (1378 ب)، آداب الصلاه، چاپ دوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
    • دوانی، علی‌ (1379) مفاخر اسلام: آیت‌الله‌ عظمی‌ بروجردی، جلد دوازدهم، چاپ‌ چهارم، با تجدیدنظر و اضافات، تهران: مرکز اسناد انقلاب‌ اسلامی.
    • رجبی، محمدحسن (1377)، زندگی­نامه سیاسی امام خمینی (ره)، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
    • ستوده، امیررضا (گردآورنده) (1374) پا به‌پای آفتاب: گفته­ها و ناگفته­ها از زندگی امام خمینی، تهران: نشر پنجره.
    • طباطبایی، صادق (1387) خاطرات سیاسی، اجتماعی: جنبش دانشجویی ایران، جلد 1، تهران: نشر عروج وابسته به مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)
    • فردوست، حسین (1369) ظهور و سقوط‌ سلطنت‌ پهلوی. خاطرات‌ ارتشبد سابق‌ حسین‌ فردوست، ج‌ 1، تهران: انتشارات‌ اطلاعات.
    • فیرحی، داوود (1391) دین و دولت در عصر مدرن، تهران: نشر نی.
    • قادری، سید علی (۱۳۷۹) خمینی روح‌الله: زندگینامه امام خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    • اللهیاری، احمد (1387)، بهاییان در عصر پهلوی‌ها، چاپ چهارم، تهران: دفتر پژوهش‌های موسسه کیهان.
    • منظورالاجداد، محمدحسین (1379) مرجعیت در عرصة اجتماع و سیاست، اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام، نائینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی 1339-1292 ش، تهران: پردیس دانش.
    • منوچهری، عباس (1381)، هرمنوتیک، دانش و رهایی، چاپ اول، تهران: بقعه
    • مهتدی (صبحی)، فضل‌الله (1386)، خاطرات زندگی صبحی و تاریخ بابیگری و بهایی‌گری، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    6-2-منابع لاتین

    Books

    • Benard, Cheryl, Khalizad, zalmay (1986), the government of god Iran Islamic Republic, newyork: Columbia university press.
    • Hosey, David (2008). The Baha'is of Iran: History of Repression, Story of Resistance. International Studies Review, Washington Collage.

    Articles

    • Betti, Emilio(2015), Teoria generale della interpretazione, Volume 1
    • Betti, Emilio, (1967), Attualità di una teoria generale dell'interpretazione, Annali Della Facoltà Giuridica. - Napoli [u.a.]: Giuffrè, Vol. 33.1967, p. 93-121.
    • Betti, Emilio, (2016), General Theory of Interpretation (The General Theory of Interpretation) Volume
    • Paperback – September 29, 2015.

    Websites

    • MacEoin, Denis (1987). “The Baha'is of Iran: The Roots of Controversy. Bulltein” (British Society for Middle Eastern Studies) 14, no.1.
    • Amanat, Mehrdad (2011). Jewish Identities in Iran: Resistance and Conversion to Islam and the Baha'i Faith. I.B.Tauris. ISBN 1-84511-891-X
    • Parsa, Misagh (1989). Social origins of the Iranian revolution, Studies in political economy. Rutgers University Press. ISBN 0-8135-1412-6.
    • Shatzmiller, Maya (2005). Nationalism and minority identities in Islamic societies, Volume 1 of Studies in nationalism and ethnic conflict. McGill-Queen's Press - MQUP. ISBN 0-7735-2848-2.