چارچوب انتخاب کارگزاران در نظام اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 (نویسنده مسئول) دانشجوی کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق علیه‌السّلام، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی دانشگاه امام صادق علیه‌السّلام، تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

انتخاب کارگزار برای واگذاری ماموریت‌های کلان در جامعه اسلامی همواره از دغدغه‌های مهم جامعه بوده است. این مسئله سابقه‌ی طولانی از دوره‌ی پیمان عقبه‌ی مردم یثرب با پیامبر عظیم الشأن اسلام در تاریخ اسلام قابل بحث است. امیرالمؤمنین و حضرت امام حسن مجتبی علیهما‌السّلام نیز در دوران حکومت خود به صورت عملی با این مسئله روبه‌رو بوده‌اند. بعد از تشکیل حکومت جمهوری اسلامی ایران اشتباه‌های مکرر در انتصابات کارگزاران روی داده است. در گام دوم انقلاب بیش از پیش ضرورت دارد تا نسبت به از بین بردن این نوع اشتباه‌ها اقدام عملی گردد. به همین منظور تلاش شد تا با مراجعه به تراث مربوط به حضرات ائمه معصومین علیهم‌السّلام دارای سابقه حکومت، الگوی انتخاب کارگزاران استخراج گردد. برای نیل به این هدف، از روش تحلیل مضمون استفاده شده و با بررسی منابع اسلامی در دوران تصدّی حکومت معصومین علیهم‌السّلام، تعداد 220 گزاره‌ استخراج و کدگذاری شده است و از بطن این گزاره‌ها، مفاهیم اصلی مقدمه‌ساز در گام اول و چارچوب انتخاب کارگزاران در گام دوم استخراج گردید. حد سه‌شاخگیِ خواستن، دانستن و توانستن در چارچوب مذکور مبتنی بر گزاره‌های مستخرج، مشخص شده‌اند که تعریف هر یک از این سه شاخه در یافته‌ها توضیح داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن ابی الحدید, ع. (1418ق). شرح نهج البلاغة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  2. ابن اثیر, ع. (1385ق). الکامل فی التاریخ. بیروت : دارالصادر.
  3. ابن قتیبه, ع. (1356ق). الامامة و السیاسة. قاهره.
  4. ابن کثیر الدمشقی, ا. (1407ق). البدایة و النهایة. بیروت: دارالفکر.
  5. ابن هشام. (1355ق). السیره النبویه. قاهره.
  6. اردکانی، محمدشاکر؛ نیکنام‌جو، منصور. (1398). تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر پیامدهای رفتاری کارکنان ادارات دولتی با تمرکز بر نقش میانجی اخلاق کار اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی, 27(2), 1-10.
  7. اسکندری، مجتبی؛ محمدی، ابوالفضل؛ علی‌اکبری، حسن؛ سیف، بهمن. (1393). سبک رهبری فرماندهان نظامی از دیدگاه امیرالمومنین حضرت علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه. دوفصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی, 22(1), 9-40.
  8. اعثم, ا. (1411ق). الفتوح.
  9. البخاری, أ. (بدون تاریخ). التاریخ الکبیر. حیدر آباد - الدکن: دائرة المعارف العثمانیة.
  10. الحاکم النیسابوری, م. (1411ق). المستدرک على الصحیحین. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  11. الذهبی, ش. (1427ق). سیر أعلام النبلاء. القاهرة: دار الحدیث.
  12. الذهبی, م. (1419ه). تذکرة الحفاظ. (ت. عمیرات, مترجم) بیروت: دار الکتب العلمیة.
  13. امینی, ع. (1403ق). الغدیر فی الکتاب و السنت و الادب. بیروت: دارالکتب العربی.
  14. آذر، عادل؛ لطیفی، میثم. (1387). درآمدی بر الزامات فرایندی و معیارهای انتخاب مدیران منابع انسانی دولت. اندیشه مدیریت راهبردی(2), 37-69.
  15. آغاز، عسل؛ شیخ، علیرضا؛ امیرخانی، طیبه. (1396). مدیریت منابع انسانی در بخش دولتی: مطالعه ای در وزارتخانه های ایران. مجله مطالعات مدیریت ایرانیان(IJMS)(3), 667-695.
  16. بامری، نصرت؛ منشادی، مرتضی؛ اسلامی، روح الله. (1396). سیاست عملی و فنون حکمرانی امام علی(ع):مطالعه موردی حکومت مندی در نامه های نهج البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه(19), 83-100.
  17. بلاذری, ا. (1394ق). انساب الاشراف. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  18. پاشایی هولاسو، امین؛ شعبانی، محمدرضا؛ استکی، جواد. (1396). شناسایی عوامل مؤثر بر تحقق امنیت ملی در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه, 5(18), 33-53.
  19. حاج کریمی، عباسعلی؛ رضائیان، علی؛ هادیزاده، اکرم؛ بنیادی نائینی، علی. (1390). طراحی مدل شایستگی‌های مدیران منابع انسانی بخش دولتی در ایران. چشم انداز مدیریت دولتی(8), 23-43.
  20. حسینی خامنه‌ای, س. (1383). پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی). بازیابی از http://www.khamenei.ir/
  21. دینوری, ا. (1368ش). الأخبار الطوال. قم: منشورات الرضی.
  22. ذاکری، محمد؛ اسدی، اسماعیل؛ لطفی، هادی. (1395). تبیین الگوی جانشین پروری مدیران در حکومت علوی بر اساس نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه(15), 59-78.
  23. رضی, س. (1406ق). نهج البلاغة. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی ره.
  24. سبحانی، نبی؛ رضوانی مفرد، احمد؛ نیازی، قدرت‌الله. (1396). منع سوء‌استفاده از حق حاکمیت در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه(18), 119-137.
  25. سیدجوادین، سیدرضا؛ تنعمی، محمد مهدی؛ مختاری، امیر. (1395). استخراج معیارهای کارمندیابی در سازمان با رویکرد اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی, 24(1), 159-181.
  26. سیوطی, ج. (بدون تاریخ). تاریخ الخلفاء. مکة المکرمة: توزیع‌ دار التعاون عباس احمد الباز.
  27. شاه آبادی، ابوالفضل؛ جامه بزرگی، آمنه. (1392). نظریه حکمرانی خوب از دیدگاه نهج البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه(2), 1-17.
  28. طبری, ا. (1403ق). تاریخ الامم والملوک للامام أبى جعفر محمد بن جریر الطبری. بیروت: مؤسّسةالاعلمی.
  29. عباس‌زاده, م. (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی، سال 23، شماره پیاپی 45، شماره 1. جامعه‌شناسی کاربردی, 23(45), 19-34.
  30. محمدی، محمد؛ شریف زاده، فتاح. (1396). طراحی الگوی مدیریت عملکرد با رویکرد توسعه منابع انسانی در بخش دولتی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی(15), 133-159.
  31. مسعودی, ع. (1387ق). مروج الذهب و معادن الجوهر. بیروت.
  32. نورمحمدی، محمدرضا؛ نیک آیین، جواد. (1394). معیارهای شایستگی مدیران با استفاده از رهنمودهای امام علی علیه‌السّلام در نهج البلاغه. دوفصلنامه علمی-تخصصی اسلام و مدیریت(7), 139-159.
  33. واعظی، رضا؛ چگین، میثم؛ اصلی‌پور، حسین. (1397). چالش‌های سیاست‌گذاری در حوزه گردشگری سلامت ایران مبتنی بر رویکرد تحلیل مضمون. مطالعات مدیریت گردشگری, 13(41), 1-40.
  34. یعقوبی, ا. (بدون تاریخ). تاریخ یعقوبی. دار صادر (مدرسه فقاهت).
  35. یعقوبی، ابوالقاسم؛ عروتی موفق، اکبر؛ فتحی، فتانه. (1397). سبک‌های مدیریت در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه(21), 57-76.
  36. یوسفی شیخ رباط، محمدرضا؛ بابائی، فهیمه. (1396). استخراج مؤلفه‌های حکمرانی خوب بر اساس نامۀ مالک اشتر و بررسی تطبیقی با اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه(21), 115-135.
  37. ابن ابی الحدید, ع. (1418ق). شرح نهج البلاغة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  38. ابن اثیر, ع. (1385ق). الکامل فی التاریخ. بیروت : دارالصادر.
  39. ابن قتیبه, ع. (1356ق). الامامة و السیاسة. قاهره.
  40. ابن کثیر الدمشقی, ا. (1407ق). البدایة و النهایة. بیروت: دارالفکر.
  41. ابن هشام. (1355ق). السیره النبویه. قاهره.
  42. آذر، عادل؛ لطیفی، میثم. (1387). درآمدی بر الزامات فرایندی و معیارهای انتخاب مدیران منابع انسانی دولت. اندیشه مدیریت راهبردی(2), 37-69.
  43. اردکانی، محمدشاکر؛ نیکنام‌جو، منصور. (1398). تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر پیامدهای رفتاری کارکنان ادارات دولتی با تمرکز بر نقش میانجی اخلاق کار اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی, 27(2), 1-10.
  44. اسکندری، مجتبی؛ محمدی، ابوالفضل؛ علی‌اکبری، حسن؛ سیف، بهمن. (1393). سبک رهبری فرماندهان نظامی از دیدگاه امیرالمومنین حضرت علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه. دوفصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی, 22(1), 9-40.
  45. اعثم, ا. (1411ق). الفتوح.
  46. آغاز، عسل؛ شیخ، علیرضا؛ امیرخانی، طیبه. (1396). مدیریت منابع انسانی در بخش دولتی: مطالعه ای در وزارتخانه های ایران. مجله مطالعات مدیریت ایرانیان(IJMS)(3), 667-695.
  47. البخاری, أ. (بدون تاریخ). التاریخ الکبیر. حیدر آباد - الدکن: دائرة المعارف العثمانیة.
  48. الحاکم النیسابوری, م. (1411ق). المستدرک على الصحیحین. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  49. الذهبی, ش. (1427ق). سیر أعلام النبلاء. القاهرة: دار الحدیث.
  50. الذهبی, م. (1419ه). تذکرة الحفاظ. (ت. عمیرات, مترجم) بیروت: دار الکتب العلمیة.
  51. امینی, ع. (1403ق). الغدیر فی الکتاب و السنت و الادب. بیروت: دارالکتب العربی.
  52. بامری، نصرت؛ منشادی، مرتضی؛ اسلامی، روح الله. (1396). سیاست عملی و فنون حکمرانی امام علی(ع):مطالعه موردی حکومت مندی در نامه های نهج البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه(19), 83-100.
  53. بلاذری, ا. (1394ق). انساب الاشراف. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  54. پاشایی هولاسو، امین؛ شعبانی، محمدرضا؛ استکی، جواد. (1396). شناسایی عوامل مؤثر بر تحقق امنیت ملی در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه, 5(18), 33-53.
  55. حاج کریمی، عباسعلی؛ رضائیان، علی؛ هادیزاده، اکرم؛ بنیادی نائینی، علی. (1390). طراحی مدل شایستگی‌های مدیران منابع انسانی بخش دولتی در ایران. چشم انداز مدیریت دولتی(8), 23-43.
  56. حسینی خامنه‌ای, س. (1383). پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتاللهالعظمی سیدعلی خامنهای (مدظلهالعالی). بازیابی از http://www.khamenei.ir/
  57. دینوری, ا. (1368ش). الأخبار الطوال. قم: منشورات الرضی.
  58. ذاکری، محمد؛ اسدی، اسماعیل؛ لطفی، هادی. (1395). تبیین الگوی جانشین پروری مدیران در حکومت علوی بر اساس نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه(15), 59-78.
  59. رضی, س. (1406ق). نهج البلاغة. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی ره.
  60. سبحانی، نبی؛ رضوانی مفرد، احمد؛ نیازی، قدرت‌الله. (1396). منع سوء‌استفاده از حق حاکمیت در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه(18), 119-137.
  61. سیدجوادین، سیدرضا؛ تنعمی، محمد مهدی؛ مختاری، امیر. (1395). استخراج معیارهای کارمندیابی در سازمان با رویکرد اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی, 24(1), 159-181.
  62. سیوطی, ج. (بدون تاریخ). تاریخ الخلفاء. مکة المکرمة: توزیع‌ دار التعاون عباس احمد الباز.
  63. شاه آبادی، ابوالفضل؛ جامه بزرگی، آمنه. (1392). نظریه حکمرانی خوب از دیدگاه نهج البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه(2), 1-17.
  64. طبری, ا. (1403ق). تاریخ الامم والملوک للامام أبى جعفر محمد بن جریر الطبری. بیروت: مؤسّسةالاعلمی.
  65. عباس‌زاده, م. (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی، سال 23، شماره پیاپی 45، شماره 1. جامعهشناسی کاربردی, 23(45), 19-34.
  66. کمالی, ی. (1397). روش‌شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاست‌گذاری عمومی. فصلنامه علمی-پژوهشی سیاستگذاری عمومی, 4(2), 189-208.
  67. محمدی، محمد؛ شریف زاده، فتاح. (1396). طراحی الگوی مدیریت عملکرد با رویکرد توسعه منابع انسانی در بخش دولتی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی(15), 133-159.
  68. مسعودی, ع. (1387ق). مروج الذهب و معادن الجوهر. بیروت.
  69. نورمحمدی، محمدرضا؛ نیک آیین، جواد. (1394). معیارهای شایستگی مدیران با استفاده از رهنمودهای امام علی علیه‌السّلام در نهج البلاغه. دوفصلنامه علمی-تخصصی اسلام و مدیریت(7), 139-159.
  70. واعظی، رضا؛ چگین، میثم؛ اصلی‌پور، حسین. (1397). چالش‌های سیاست‌گذاری در حوزه گردشگری سلامت ایران مبتنی بر رویکرد تحلیل مضمون. مطالعات مدیریت گردشگری, 13(41), 1-40.
  71. یعقوبی, ا. (بدون تاریخ). تاریخ یعقوبی. دار صادر (مدرسه فقاهت).
  72. یعقوبی، ابوالقاسم؛ عروتی موفق، اکبر؛ فتحی، فتانه. (1397). سبک‌های مدیریت در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه(21), 57-76.
  73. یوسفی شیخ رباط، محمدرضا؛ بابائی، فهیمه. (1396). استخراج مؤلفه‌های حکمرانی خوب بر اساس نامۀ مالک اشتر و بررسی تطبیقی با اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه(21), 115-135.
  • . Pawan S. Budhwar, K. M. (2010). Islamic challenges to HR in modern organizations. Personnel Review, 39(6), 692-711.
  • Abuznaid, S. (2006). Islam and management: What can be learned? Thunderbird International Business Review48, 1, 125-139.
  • Ahmad, M. (1995). Business Ethics in Islam The International Institute of Islamic Thought.
  • Ali, A. (2005). Islamic Perspectives on Management and Organization. Edward Elgar, Northampton.
  • Ali, Abbas J., and Robert C. Camp. (1995). Teaching management in the Arab world. International Journal of Educational Management.
  • Al-Marsati, S. (1980). Al-Amal Wal Ummal Bainul Islam Wannuzumi Al-Wadhiyati Muasirah. Home of Science Research, Kuwait.
  • Al-Mubarak, M. (1972). Nizamul Islam-Al Iktisad Mabadi Wakawaid Aamah. Mecca: Darul Fikir.
  • Beekun, R. (1991). Islamic Business Ethics. The International Institute of Islamic Thought.
  • Bouma, G. A. (2003). Work, religious diversity and Islam. Asia Pacific Journal of Human Resources, 41(1), 51-61.
  • Braun, Virginia, and Victoria Clarke. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
  • Fleming, Daniel, and Henrik Søborg. (2002). Dilemmas of a proactive human resource development policy in Malaysia. The European Journal of Development Research, 14(1), 145-170.
  • Fontaine, R. (2008). Problem solving: an Islamic management approach. Cross cultural management: An international Journal . در
  • Hashim, J. (2009). Islamic revival in human resource management practices among selected Islamic organisations in Malaysia. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management.
  • Lagarde, Mylene, and John Cairns. (2012). Modelling human resources policies with Markov models: an illustration with the South African nursing labour market. Health care management science, 15(3), 270-282.
  • Metle, M. (2002). The influence of traditional culture on attitudes towards work among Kuwaiti. Women in Management Review, 17(6).
  • Nasr, S. H. (2009). Islam, the contemporary Islamic world, and the environmental crisis. Earthcare: An Anthology in Environmental Ethics, 82-90.
  • Saniotis, A. (2012). Muslims and ecology: fostering Islamic environmental ethics. Contemporary Islam, 6(2), 155-171.
  • Smith, W. J. (2004). Organizational attractiveness and corporate social orientation: do our values influence our preference for affirmative action and managing diversity? Business & Society, 43(1), 69-96.
  • Sorge, A. (2004). Cross-national differences in human resources and organization. International human resource management, 2, 117-140.
  • Tayeb, M. (1997). Islamic revival in Asia and human resource management. Employee relations.
  • Tayeb, M. H. (1996). The management of a multicultural workforce. Wiley.
  • Yeganeh, H. a. (2008). An examination of human resource management practices in Iranian public sector. Personnel Review.