تحلیل سیستمی مسئله نفوذ و منظومه اثرگذاری آن با تأکید بر ابزارهای نوین دیپلماسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (علیه السلام)

2 .دانشجوی دکترای علوم سیاسی گرایش مسائل ایران، دانشگاه امام صادق (علیه السلام) (نویسنده مسئول)

چکیده

بدون شک مخاطرات فراروی نظام اسلامی، «مسئله نفوذ» است؛ مسئله‌ای که به دلیل پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های فراوان، کسب شناخت همه‌جانبه از آن، امری دشوار و صعب‌الوصول است؛ بنابراین مقاله حاضر از دریچه نظریه سیستم‌ها به مسئله نفوذ نگریسته و در پی پاسخ به این پرسش است که مسئله نفوذ در قالب نظریه سیستم‌ها چگونه عمل کرده و چه تأثیری بر سطوح فردی، اجتماعی و سیاسی جامعه مخاطب نفوذ بر جای می‌گذارد؟ در این راستا، نگارندگان، ضمن اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، برای جمع‌آوری داده‌ها، از منابع کتابخانه‌ای و داده‌های حاصل از مصاحبه بهره برده‌اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که پروژه نفوذ، در کلیت آن، به‌صورت سیستمی عمل می‌کند. بدین معنا که در فرآیند نفوذ، ورودی‌های سیستم که منابع قدرت سخت و نرم و امکانات مادی و معنویِ نفوذ گذار هستند، از طریق کاربست سیستم ابزارهای نفوذ، سبب اثرگذاری بر سه سطح فردی، اجتماعی و سیاسی در جامعه هدف می‌شوند که این مسئله خود سبب تغییر خواست‌ها، نیازها و تمایلات پذیرندگان نفوذ متناسب با خواست‌ها، نیازها و تمایلات مبدأ نفوذ گذاری می‌گردد و از مجرای تولید قدرت برای نفوذ گذار و تأمین منافع وی، ورودی‌های جدید سیستم اصلی فراهم می‌آید. در این فرآیند، سیستم ابزارهای نفوذ به‌عنوان سیستم فرعی، خود متشکل از ابزارهای دیپلماتیک (سنتی و غیر سنتی) و ابزارهای غیر دیپلماتیک مبتنی بر تهدید، تطمیع و ترغیب است.

کلیدواژه‌ها


  •  اسماعیلی، علی‌محمد (1388)، دیپلماسی رسانه‌ای، تهران: موسسه جام جم.
  • امامی، سید مجتبی (1392)، فهم فرآیند تقلیدپذیری در خط‌مشی گذاری عمومی ایران: پژوهشی مبتنی بر روش‌شناسی نظریه‌پردازی داده بنیاد، رساله مقطع دکترا، قم: پردیس فارابی دانشگاه تهران.
  • بابایی، محمدباقر (1396)، «راهبرد مقابله با جریان نفوذ از منظر قرآن»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره 98، بهار 1396.
  • باقری، محمد (1395)، جریان‌شناسی نفوذ و راه‌های مقابله با آن، تهران: تأویل.
  • بروشکی، محمدمهدی (1384)، کاربرد نظریه سیستمی در تحلیل علل صعود و سقوط تمدن‌ها در تاریخ، فصلنامه پژوهش‌های تربیتی، شماره سوم، تابستان 84.
  • پور حسن، ناصر (1390)، دیپلماسی عمومی نوین و دفاع همه‌جانبه، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال نهم، شماره 33. تابستان 90.
  • پورکاوه دهکردی، محمد؛ صلواتیان، سیاوش، «فرایند و سازوکار پروژه نفوذ بر مبنای دیدگاه مقام معظم رهبری»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 50، پاییز 1396.
  • جعفری، علی اکبر (1392)، «قدرت هوشمند و براندازی جمهوری اسلامی ایران؛ خیز تدریجی آمریکا برای مقابله سیستمی با ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، شماره5، پاییزه 1392.
  • جلالی، حسین (1380)، درآمدی بر بحث بینش، گرایش، کنش و آثار متقابل آن‌ها، فصلنامه معرفت، شماره 50.
  • حسن تاش، سید غلامحسین (1389)، نفت، سیاست خارجی و دیپلماسی، در نفت و سیاست خارجی، زیر نظر محمود واعظی، تهران: پژوهشکده تحقیقات راهبردی.
  • خوش‌آیند، حمید (1391)، وقتی دیپلماسی رسانه‌ای حرف اول را می‌زند، روزنامه مردم‌سالاری، نسخه شماره 2931- 17/3/1391، ص 3.
  • دال، رابرد؛ استاین بریکنر، بروس (1392)، تحلیل سیاسی مدرن، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: فرهنگی رجاء.
  • درویش، رضاداد (1384)، کتاب آمریکا؛ ویژه دیپلماسی عمومی، تهران: ابرار معاصر.
  • دوئرثی، جیمز؛ فالتزگراف، رابرت (1372)، نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران: قومس.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1396)، اصول و مبانی روابط بین‌الملل (1)، تهران: سمت.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ خرمشاد، محمد باقر؛ رستگاری، محمدحسین (1394)، مؤلفه‌های کلیدی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 32، پاییز 94.
  • دیلم صالحی، بهروز؛ صائبی، غلامرضا (1396)، «تحلیل سیاست خارجی ایالات متحده در قبال پرونده هسته‌ای ایران با رویکرد سیستمی»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال ششم، شماره 21، تابستان 1396.
  • راش، مایکل (1377)، جامعه و سیاست: مقدمه‌ای بر جامعه شناسی سیاسی، تهران: سمت.
  • رضائیان، علی (1383)، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم‌ها، تهران: سمت.
  • زرقانی، سید هادی؛ رنجکش، محمدجواد؛ اسکندران، منصوره (1393)، دیپلماسی شهری؛ تحلیل نقش شهرها به‌عنوان بازیگر جدید عرصه روابط بین‌الملل، سال پنجم، شماره 20، بهار 93.
  • ستوده، محمد (1386)، تحولات نظام بین‌الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: بوستان کتاب.
  • سجادپور، محمدکاظم؛ وحیدی، موسی‌الرضا (1390)، دیپلماسی عمومی نوین؛ چارچوب‌های مفهومی و عملیاتی، فصلنامه سیاست دانشگاه تهران، شماره 20. زمستان 90.
  • صباغیان، علی (1394)، دیپلماسی ورزشی، فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال شانزدهم، شماره 63، پاییز 94.
  • عالم، عبدالرحمن (1373)، بنیاد علم سیاست، تهران: نی.
  • علاقه‌بند، علی (1375)، مدیریت عمومی، تهران: نشر روان.
  • قدیمی، اکرم (1392)، مطالعه و بررسی تطبیقی نقش دیپلماسی علم و فناوری در کشورهای جمهوری اسلامی ایران، آمریکا، پاکستان، ترکیه، ژاپن، کوبا، مالزی، هند، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
  • گارو، رنه (1344)، مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا، تهران: ابن سینا.
  • گوهری مقدم، ابوذر؛ کیانی مجاهد، حامد (1397)، «نفوذ گفتمانی ایالات متحده آمریکا در جمهوری اسلامی ایران بر مبنای اندیشه‌های مقام معظم رهبری»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، دوره7، شماره 24، بهار 1397.
  • مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1378)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • مبینی مقدس، مجید؛ عبد سرمدی، نرگس (1392)، دیپلماسی عمومی نوین و بیداری اسلامی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 33. تابستان 92.
  • موثقی، احمد (1387)، توسعه و سیاست خارجی توسعه‌گرا، در مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‌گرا (182-214)، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  •  گریفین (1386)، رفتار سازمانی، ترجمه مهدی الوانی و غلامرضا معمارزاده، تهران: مروارید.
  • موسوی شفایی، مسعود؛ ایمانی، همت (1396)، دیپلماسی اقتصادی؛ رهیافتی برای افزایش قدرت ملی ایران، راهبرد، شماره 84، پاییز 96.
  • موسوی، سید غلامرضا؛ واعظی، احمد (1392)، «نگرش سیستمی و مسأله کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر ظرفیت‌های نهاد ولایت»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 64، زمستان 1392.
  • نیاکوئی، سید امیر؛ کریمی پور، داود (1394)، دیپلماسی انرژی اسرائیل؛ مبانی و اهداف منطقه‌ای، تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 22، بهار 94.
  • ونت، الکساندر (1385)، مسئله کارگزار- ساختار در نظریه روابط بین‌الملل، اندرو لینکلیتر (تدوین) مفاهیم اساسی در روابط بین‌الملل؛ چالش علم و سنت، ترجمه بهرام مستقیمی، تهران: وزارت امور خارجه.
  • هراتی، محمدجواد؛ جمالی، افراسیاب؛ ایزدی، محمدعلی (1395)، «ظرفیت‌های انقلاب اسلامی ایران در بازسازی تمدن اسلامی در قالب نظریه سیستمی»، سال پنجم، شماره 17، تابستان 1395.
  • هولی هان، باری (1385)، دخالت سیاست در ورزش، تربیت‌بدنی و تفریحات، ترجمه داود حیدری، رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 33.
  • Baranay,P.(2009), Modern Economic Diplomacy, Available at: www. Dec.lv/mi/Baranay_Pavol_engl.pdf.
  • Copeland, D.(2010), A Role for Science Diplomacy? Soft Power and Global Challenges- PartI. Retrived at www. Guerrilladiplomacy.com/2010/11/a-role-for- science-diplomacy-soft power-and-global-challenges-part-I/.
  • Eden, Jon Theis.(2013), Soccer and International Relations: Can Soccer Improve International Relation? Ottawa: university of Ottawa.
  • Giddens, Anthony.(1984), The Constitution of Society;Outline of The Theory of Structuration, Cambridge: Polity Press.
  • Gliboa, Eytan.(2008), "Searching for a Theory of Public Diplomacy", The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Vol616,No.1.
  • Grix, Jonathan & Lee, Donna.(2013), Soft Power, Sports Mega- Events and Emerging States: The Lure of the Politics of Attraction, Routledge.
  • Malone, Gifford D.(1988), Political Advocacy and Cultural Communication: Organizing the Nation's Public Diplomacy, US: University Press of America.
  • Melissen, Jan (2005), The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relation, New York: Palgrave Mac Millan.
  • Murray, Stuart.(2012), Sports-Diplomacy: a Hybrid of Two Halves, at: http://www. Culturaldiplomacy.org/.
  • Nye, JR.,Joseph S. (2008), " Public Diplomacy and Soft Power", The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Vol616,No.1.
  • Rawnsley, Gray D.(1995), Media Diplomacy: Monitored Broadcasting and Foreign Policy Discussion, UK: Center for the Study of Diplomacy, University of Leicester.
  • UCLG.(2008), the Hague Agenda on City Diplomacy, UCLG,
    Hague, Online.