تبیین الگوی مطلوب حرکت‌های جهادی در راستای مقابله با فقر و محرومیت با تأکید بر اجتماع‌محوری و توانمندسازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام

3 دانشجوی دکتری علوم اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

با توجه به ناکارآمدی و شکست برنامه‌های متمرکز و سیاست‌های بالا به پایین دولتی برای کاهش فقر و محرومیت در سال‌های اخیر، اقبال به برنامه‌های اجتماع‌محور مبتنی بر توانمندسازی برای مبارزه با فقر بیشتر شده است. در رویکرد اجتماع‌محور، توانمندسازی محرومین و مشارکت آن‌ها در فرایند رفع فقر اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. یکی از مهم‌ترین نهادها و سازمان‌های اجتماع‌محور که در سال‌های اخیر فارغ از سیاست‌های دولتی با هدف رفع محرومیت در کشور به فعالیت می‌پردازد، حرکت‌های داوطلبانه جهادی است که دانشجویان، طلاب، دانش‌آموزان و دیگر اقشار جامعه بدان مبادرت می‌ورزند. متأسفانه تلاش‌های صورت گرفته در قالب حرکت‌های جهادی برای دستیابی به هدف رفع محرومیت الگوی مشخصی نداشته و کنکاش پیرامون پژوهش‌های صورت گرفته در باب حرکت‌های جهادی نشان می‌دهد که این حوزه علی‌رغم ظرفیت‌های بی‌شمار از فقر علمی و پژوهشی رنج می‌برد؛ از این رو پژوهش حاضر در راستای دستیابی به الگوی مناسب حرکت‌های جهادی دلالت‌های رویکرد توانمندسازیِ اجتماع‌محور در رفع فقر را مورد تأکید قرار می‌دهد. بدین منظور در ابتدا ساختار و ظرفیت‌های هریک از رویکردهای اجتماع محوری و توانمندسازی برای مقابله با فقر و محرومیت مورد مطالعه و مداقه قرارگرفته و پس از ارائه وضعیت موجودِ حرکت‌های جهادی، دلالت‌های رویکرد توانمندسازیِ اجتماع محور برای دستیابی به الگوی مطلوب حرکت‌های جهادی استخراج گردیده است. با توجه به این که در مقام تحقق محرومیت‌زدایی و مقابله با فقر، توجه به سه رکن اقتصادیِ تولید، توزیع و مصرف ضروری است؛ جهت تعریف وظایف و مأموریت‌هایی منسجم و دقیق برای حرکت‌های جهادی، در این مقاله الگوی جامع حرکت‌های جهادی در راستای مقابله با فقر و محرومیت در سه سطح تولید، توزیع و مصرف پیشنهاد گردیده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • اخوان، محمدعلی (1389)؛ «اردوهای جهادی از نمای پیام‌رسانی فرهنگی»، تهران، مرکز پژوهش اردوهای جهادی.
  • اخوان، محمدعلی (1390)؛ «اصول مدیریت اردوهای جهادی»، تهران، به سفارش مرکز مطالعات راهبردی و هدایت حرکت‌های جهادی.
  • ایران‌دوست، کیومرث (1386)؛ «اسکان غیررسمی جلوه‌ای از توسعه ناپایدار شهری»، رساله دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، به راهنمایی دکتر مظفر صرافی و ژیلا سجادی.
  • ایران‌دوست، تکنه و شلمانی (1390)؛ «رهنامه جهادی در عرصه عمرانی»، به سفارش مرکز مطالعات راهبردی و هدایت حرکت‌های جهادی، تهران، انتشارات خادم الرضا.
  • جباری، حبیب (1384)؛ «رویکردهای اجتماع مدار در برنامه‌های کاهش فقر»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره 18، 297-263.
  • رفیع پور، فرامرز (1377)؛ «توسعه و تضاد»، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  • ظریفیان، شاپور، امیرانی، محمدهادی (1382)؛ «نقش سازمان‌های غیردولتی درروند ترویج و توسعه روستایی»، مجله جهاد، خرداد و تیر، شماره 97.
  • عبدالهی، عیوض (1384)؛ «تحلیل مشارکت تشکل‌های مردمی و محلی در برنامه‌ریزی‌های تسهیلگری پیرامون توسعه پایدار روستایی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
  • علی‌الحسابی، مهران (1390)؛ «نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و رهبران محلی در توسعه روستایی»، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 134.
  • فنی، زهره، صادقی، یدالله (1388)؛ «توانمندسازی حاشیه‌نشینان در فرایند بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: اسلام‌آباد، منطقه 2 شهرداری تهران»، فصلنامه علمی پژوهشی آمایش محیط، دوره 2، شماره 7، 73-57.
  • فیروزآبادی، سید احمد، جعفری، محسن (1395)؛ «مطالعه قابلیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد بومی دین‌محور در حل چالش‌های پیش روی توسعه اجتماع‌محور روستایی، موردمطالعه: گروه جهادی طلاب عباد»، دو فصلنامه علمی پژوهشی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، سال چهارم، شماره 7، 173-153.
  • قانعی راد، محمدامین (1384)؛ «رویکرد توسعه اجتماعی به برنامه‌های فقرزدایی در ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره 18، 261-223.
  • قنبری، مرضیه، اخوان، محمدعلی (1390)؛ «رهنامه جهادی در عرصه آموزشی دفتر دوم»، به سفارش مرکز مطالعات راهبردی و هدایت حرکت‌های جهادی، تهران، انتشارات خادم الرضا.
  • گریفین، کیت (1394)؛ «راهبردهای توسعه اقتصادی»، راغفر، حسین، هاشمی، محمدحسین، تهران، نشر نی.
  • مبارکی، حسن (1374)؛ «جایگاه سازمان‌های محلی در توسعه همه‌جانبه روستایی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت.
  • محمدی ری‌شهری، محمد (1388)؛ «الگوی مصرف از نگاه قرآن و حدیث»، قم، انتشارات دارالحدیث.
  • مدنی قهفرخی، سعید (1389)؛ «جماعت گرایی و برنامه‌های جماعت محور»، تهران، شرکت بین‌المللی پژوهش و نشر یادآوران.
  • مدنی قهفرخی، سعید (1394)؛ «ضرورت مبارزه با پدیدهٔ فقر و نابرابری در ایران»، تهران، نشر آگاه.
  • مقصودی، حمیدرضا، ولدان زرقانی، احسان (1394)؛ «طراحی و تبیین الگوی مطلوب حرکت‌های جهادی برای تحقق اقتصاد مقاومتی»، تهران، به سفارش پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج، مرکز مطالعات ارتش بیست‌میلیونی.
  • مقیمی، محمد (1383)؛ «کارآفرینی در نهادهای جامعه مدنی، پژوهشی در سازمان‌های غیردولتی ایران»، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  • نارایان، دیپا (1395)؛ «توانمندسازی و کاهش فقر: کتاب مرجع بانک جهانی»، پور اصغر سنگاچین، فرزام، رمضانی، جواد، تهران، انتشارات کریم‌خان زند.
  • Alkire, S. et al. (2004) ‘Community-Driven Development’, CDD Chapter of the PRSP Sourcebook.
  • Baume, Elaine, Mercedes Juarez, and Hilary Standing. (2001), “Gender and Health Equity Resource Guide. University of Sussex, Institute of Development Studies, Brighton, U.K.
  • Bloor Michael, Frankland Jane, Thomas Michelle, Robson Kate (2001), Focus Groups in Social Research, SAGE Publications, London
  • Bocock, Robert, (1993), Consumption،
  • Bowles, Melanie(2008) The Community Development Challenge: Democracy; The Contribution of Community Development to Local Governance and Democracy, London: The Great Britain
  • Burgess, Rod, Marisa Carmona & Theo Kolstee, (1997) Contemporary Policies for Enablement and Participation: A Critical Review in: Borgess, Rod and at.al (Eds).
  • BUFSCE, (2008) Benchmarking the UK Framework Supporting Consumer Empowerment, A report prepared for BERR by the ESRC Centre for Competition Policy, University of East Anglia Norwich.
  • Cavaye Jim. (2001), Rural Community Development; New Challenges and Enduring Dilemmas. No.31, Journal of Regional Analysis and Policy.
  • CD Challenge group (2006), The Community Development Challenge report, London: Department for Communities and Local Government.
  • ESCAP, (March 2003), Poverty ALLEVIATION Initiative.
  • Gilchrist Alison. (2009).The well-connected Community; A Networking Approach to Community Development, London: The Great Britain.
  • Harrison, Tina, Kathryn Waite and Gary L. Hunter (2006), “The Internet, Information and Empowerment, European Journal of Marketing, 40 (9/10), 972–993.
  • International Labor Organization Report, (ILO), 1978.
  • Narayan, Deepa (1995) Designing Community Based Development, Washington DC: World Bank.
  • Pugh, Cedic (2002), Squatter Settlements, Their Sustainability, Architectural Contributions, and Socio-Economic Roles, In Cities vol. 17, no 5.
  • Sen, Amartya K. (1999), Development as Freedom, Oxford: Oxford University Press.
  • Sen, Amartya (1985), Commodities and Capabilities, Oxford: Elsevier Science Publishers.
  • Slaymaker, T and Christiansen, K. (2005), Community-based approaches and service delivery: Issues and options in difficult environments and partnerships, Water Policy Programme, Overseas Development Institute.
  • Stern, N. (2002), ‘The Role and Effectiveness of Development Assistance: Lessons from World Bank Experience’, Research Paper from the Development Economics Vice Presidency (Mimeo, Washington DC).
  • Streeten, Paul, (1981). Development perspectives, New York: St. Martin's Press.
  • UNDP (2011), Human Development Report, N. Y. & Oxford: Oxford University PRESS.
  • UNDP (1995), Human Development Report 1995: Gender and Development, N. Y. & Oxford: Oxford University PRESS.
  • Varian, hal, R. (1992), Microeconomic Analysis, Norton, 3rd edition.
مطالعات راهبردی بسیج
دوره 20، شماره 77
731
بهمن 1396
صفحه 89-112

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار