بررسی رابطه علیت نوسان درآمدهای نفتی و رکود تورمی در ایران: تاملی بر برون نگری و درونزایی در الگوی اقتصاد مقاومتی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه ارومیه

3 استادیار دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد،

چکیده

سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب، با رویکردی جهادی و با هدف تأمین رشد و بهبود شاخص­های اقتصادی و دست­یابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله ارائه شده است. نگاهی به بندهای 3، 4، 6، 10، 11، 13، 14، 15 و 19 سیاست­های کلی اقتصادی مقاومتی در کنار ادراک دقیق واقعیت­ اقتصادی ایران که حاکی از افزایش معضلات اقتصادی نظیر تورم و رکود اقتصادی است، بر اهمیت و ضرورت بهره­گیری ظرفیت­ها و فرصت­ها و هم­چنین برنامه­ریزی علمی و راهبردی در چارچوب سیاست های ابلاغی می­افزاید. این فرضیه وجود دارد که تحریم­های اقتصادی اثر معناداری بر روی هر دو شاخص تورم و بیکاری دارد. در این پژوهش با استفاده از روش علیت سیائو رابطه علیت تحریم­های اقتصادی با رکود تورمی طی دوره­ 1375 تا 1393 در ایران مورد آزمون قرار گرفته است. به همین منظور از فلیتر میان‌گذر کریستیانو-فیتزگرالد[1] برای استخراج جزء سیکلی (نوسانی) درآمدهای نفتی به­عنوان شاخص تحریم­های اقتصادی و از مجموع نرخ­های بیکاری و تورم به­عنوان نماینده رکود تورمی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که یک رابطه­ علی معنادار از سوی نوسان درآمدهای نفتی با رکود تورمی در ایران وجود دارد. به­عبارت دیگر، بروز نوسان درآمدهای نفتی (به عنوان نقطه اثر اصلی اعمال تحریم­های اقتصادی)، باعث و مشدد رکود تورمی در ایران است. بنابراین تمرکز ویژه بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی به­عنوان زمینه­ساز اصلی تاثیرگذاری تحریم­های اقتصادی و مهم­ترین نقطه ضعف درونی اقتصاد ایران، می‌تواند به­گونه­ای موثر، مانع از تاثیرگذاری تحریم­های اقتصادی و بروز رکود تورمی شود. [1] - Christiano-Fitzgerald

کلیدواژه‌ها


  1. آماده، حمید، علیزاده، امیر خادم، بقالیان، محبوبه، (1393). تاثیر تحریم­های اقتصادی بر سطح اشتغال در ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی راهبرد اقتصادی، سال سوم، شماره 11، صص 79-104.
  2. بابایی مهر، علی و اسماعیل نسب، حسین، (1393). دلایل تاثیرگذاری تحریم های اقتصادی بر جذب سرمایه گذاری خارجی و صنعت نفت و گاز ایران، دومین کنفرانس بین-المللی اقتصاد در شرایط تحریم، صص 81-100.
  3. باستانی­فر، ایمان و میرزایی، رخساره، (1393). تحلیل ریشه­های رکود تورمی در اقتصاد ایران و ارائه راهکارهای برون­رفت، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش­های پولی- بانکی، سال هفتم، شماره 21، ص­ص 361-380.
  4. جفره، منوچهر، داشگرزاده، خدابخش و عقبائی، محمد، (1391). بررسی روند کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی و نقش آن بر شاخص تورم در ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، سال چهاردهم، ص­ص 103-117.
  5. جوادی، مریم و هرندی، فاطمه، (1388). تغییر تعریف بیکاری و تأثیر آن بر میزان بیکاری منتشر شده، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال نهم، شماره 33، ص­ص 65-79.
  6. جباری پورهریس، مجتبی، (1391). تبیین نقش راهبردی شرکت های دانش بنیان در تحقق اقتصاد مقاومتی، همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، ص­ص 342-348.
  7. حسینی، یعقوب، اسکندی، آتوسا، (1387). نگاهی اجمالی به تورم و نظریات تبیین کننده تورم، تعاون، شماره 99، صص 17-51.
  8. روغنی زنجانی، مسعود، (1388). شاخص فلاکت اقتصادی چیست؟، ماهنامه مناطق آزاد، شماره 199، ص 51.
  9. دادگر، یدالله و نظری، روح­الله، (1392). بررسی تاثیر شاخص فلاکت بر جرم و جنایت در ایران، سیاست­های اقتصادی، شماره 99، صص 63-86.
  10. زمان­زاده، حمید، (1391). سال صعود تورم در سایه سیاست های اقتصادی، فصلنامه تازه­های اقتصاد، شماره 135، صص 141-143.
  11. رنگریز،‌ حسن و پشتونی­زاده، هومن، (1394). بررسی نهادهای مالی به منظور هدفمندسازی نقدینگی جامعه در راستای کاهش تورم و افزایش توسعه صنعت با استفاده از الگوی AHP، فصلنامه تحقیقات مدل سازی اقتصادی، شماره 19، صص 215-236.
  12. رجبی کلوانی، پرویز، کشاورزشال، فتح­الله و آریامنش، تیمور، (1391). تحریم اقتصادی و راهبردهای اقتصاد مقاومتی برای مقابله با تحریم، همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، صص 245-254.
  13. رجبی، مصطفی و کریمی، محدثه، 1395، تحلیل اثرات تکانه­های قیمت نفت بر فعالیت­های اقتصادی و سیاست­های پولی در اقتصاد ایران: رویکرد الگوی خود توضیح برداری ساختاری، فصل­نامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال 5، شماره 20، صص 253-274.
  14. زمانی، زهرا و طیبی، کمیل، (1394). تحلیل طیفی رابطه بین رشد اقتصادی، تورم و نرخ ارز در ایران، بیست و پنجمین همایش سالانه سیاست­های پولی و ارزی، صص 1-31.
  15. شهبازی، نجفعلی، صادقی عمروآبادی، بهروز و عزیز موسوی، علیرضا، (1390). بررسی عوامل اقتصادی مؤثر بر امنیت اجتماعی، فصلنامه آفاق امنیت، سال چهارم، شماره دوازدهم، 125-144.
  16. صمدی، علی­حسین، هادیان ابراهیم و جعفری، محبوبه، (1392). بررسی تاثیر نوسان­های دائمی و موقتی قیمت نفت اوپک بر سرمایه­گذاری، تولید و نرخ بیکاری در اقتصاد ایران، فصلنامه علمی – پژوهشی اقتصاد انرژی ایران، سال دوم، شماره 7، ص­ص 75-101.
  17. غروی نخجوانی، احمد، (1381). بحران بیکاری در اقتصاد ایران، پژوهشنامه اقتصادی، دوره 2، شماره 3، صص 171- 184.
  18. فشاری، مجید و پورغفار، جواد، (1393). بررسی و تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی در اقتصاد ایران، مجله اقتصادی، سال چهاردهم، شماره­های 5 و 6، صص 29-39.
  19. کلانتر، اسدالله، امرایی، فرید، (1391). اقتصاد مقاومتی، تولید داخل وحمایت از کار و سرمایه ایرانی، همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، صص 43-56.
  20. متوسلی، محمود و دهمرده، نظر، (1385). کارکرد اقتصاد بازار در حل بیکاری ایران، تحقیقات اقتصادی، شماره 73، صص 107-132.
  21. مصطفوی، مهدی، قائمی اصل، مهدی و حسینی، علی، 1394، بررسی رابطه علیت تحریم­های اقتصادی، متغیرهای کلان اقتصادی و آلاینده­های زیست محیطی در ایران، فصلنامه اقتصاد مقداری، دوره 11، شماره 1، صص 103-128.
  22. مقدم، محمدرضا و سزاوار، محمدرضا، 1391، بررسی تاثیر قیمت­های جهانی نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی در ایران، پژوهش­نامه اقتصادی، دوره 12، شماره 47، صص 197-216.
  23. متین، شهاب، احمدی شادمهری، محمدطاهر و فلاحی، محمدعلی، 1394، بررسی آثار نـامتقارن نوسانات قیمت نفت بر ترکیب مخارج دولت در ایران: کاربرد تعاریف مورک و همیلتون، دو فصل­نامه اقتصاد پولی، مالی، سال 22، شماره 10، 22-58.
  24. منظور، داوود و بهاءلوهوره، مرضیه، 1395، بررسی اثرات کاهش درآمدهای نفتی بر اشتغال در ایران: تحلیل تعادل عمومی محاسبه‌پذیر، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و الگوسازی، سال هفتم، شماره 25، 1-24.
  25. فدائی, مهدی و درخشان, مرتضی، 1394، تحلیل اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت تحریم‌های اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، ص­ص 113-132.
  26. قاسمی علی آبادی، مهدی، (1394). اقتصاد کلان، تهران: نگاه دانش.
  27. cbi.ir
  28. Abdusalam, F. Y., & Saleh, A. S. (2008). Economic sanctions, oil price fluctuations and employment: new empirical evidence from Libya. American journal of applied sciences5(12), 1713-1719.‏
  29. Bocklet, J., & Baek, J. (2017). Do oil price changes have symmetric or asymmetric effects on the unemployment rate?: Empirical evidence from Alaska. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy12(5), 402-407.‏
  30. Christiano, Lawrence J. and Terry J. Fitzgerald (2003). “The Band Pass Filter,” International Economic Review, 44(2), 435-465.
  31. Caruso, R. 2005. "The Impact of International Economic Sanctions on Trade: an  Empirical Analysis", Rivista Internazional di Sociali, Vol. 113, Issue.1, pp.41-66.
  32. Dahmarde,  N.  and  Alizadeh,  s,.2014,  "the  survey  of economic  sanctions  on  labor  force demand in agriculture sector using cost function", Academic Journal of Research in economic &Management,.2:1-19.
  33. Farzanegan, M. R. & Gunther, M. (2009). The effects of oil price shocks on the Iranian economy, Energy Economics 31, 134-151.
  34. Hsiao, C. (1981), “Autoregressive Modeling and Money-Income Causality Detection”. Journal of Monetary Economics, pp. 85-106.
  35. Hodrick, R. J. and E. C. Prescott (1997). “Postwar U.S. Business Cycles: An Empirical Investigation,” Journal of Money, Credit, and Banking, 29, 1–16.
  36. Herrera, A. M., & Karaki, M. B. (2015). The effects of oil price shocks on job reallocation. Journal of Economic Dynamics and control, 61, 95-113.‏
  37. Hufbauer,  G.,  Jeffrey,  S.,  Elliott.  K. & Oegg,  B. (2007). Economic Sanctions Reconsidered: History and Current Policy.  3rd ed.,  Institute for International Economics, Washington DC.
  38. Iwayemi, A., and Fowowe, B. (2011). Impact of oil price shocks on selected macroeconomic variables in Nigeria. Energy Policy, 39(2), 603-612.
  39. K. Tule, M., Egbuna, E. N., Dada, E., & U. Ebuh, G. (2017). A dynamic fragmentation of the misery index in Nigeria. Cogent Economics & Finance, (just-accepted).‏
  40. Milani, F. (2009). Expectations, learning, and the changing relationship between oil prices and the macroeconomy. Energy Economics31(6), 827-837.‏
  41. Nusair, S. A. (2016). The effects of oil price shocks on the economies of the Gulf Co-operation Council countries: Nonlinear analysis. Energy Policy, 91, 256-267.‏
  42. Tang, Chor Foon, and Hooi Hooi Lean. "New evidence from the misery index in the crime function." Economics Letters 102.2 (2009): 112-115.
  43. Thornton, D. L., & Batten, D. S. (1985). Lag-length selection and tests of Granger causality between money and incomeJournal of Money, credit and Banking17(2), 164-178.‏
  44. Whitwell,  j.  and  Q.Assured.  2007.  "The  Impact  of Economic  Sanctions  and  Oil Price  Fluctuations  on  Labour Force:  A  Case  Study  from  the  North  African", NZAE (New Zealand Association Of Economists)