2
دانشجوی دکتری سیاستگذاری بازرگانی دانشگاه دانشگاه تهران- پردیس کیش
3
دکتری مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی
4
استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
چکیده
جمهوری اسلامی ایران در منطقه بی‌ثبات خاورمیانه، توانسته است یکی از امن‌ترین و با ثبات‌ترین حکومت‌ها و مرزها را ایجاد کند. این امنیت مرهون تلاش‌های گسترده و همه جانبه‌ای است که در کشور انجام می‌شود. در این میان اما مرزهای شرقی کشور، دارای پتانسیل بالایی برای ایجاد ناامنی می باشند که در صورت عدم کنترل، ممکن است به بحران امنیت ملی تبدیل شود. این مقاله درصدد پاسخ به این سوال است که عوامل تامین امنیت پایدار در مرزهای شرقی کشور چیست؟ نگارندگان به کمک روش نظریه‌پردازی داده بنیاد، درصدد الگوسازی عوامل موثر بر ایجاد امنیت پایدار در مرزهای شرقی کشور بر آمده‌اند. مطابق الگوی بدست آمده، سه دسته عمده عوامل مداخله‌گر (نظیر محرومیت‌های فرهنگی، قاچاقچیان بین‌المللی، حساسیت‌های قومی، نحوه تعامل نخبگان با موضوع)، عوامل علّی (نظیر تمرکز بر ساخت هویت درون زا، افزایش توان نظامی داخلی، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری) و عوامل زمینه‌ای (نظیر گسترش زیرساخت‌های اقتصادی- زیست‌محیطی، فرهنگی- اجتماعی، امنیتی- پدافند غیرعامل، سیاسی- قانونی و مذهبی) در ایجاد ناامنی مرزهای شرقی تاثیرگذارند. نتایج بدست آمده از تحلیل‌ها بیانگر آن است که تأمین امنیت پایدار مرزهای شرقی، پیامدهایی از جمله حفظ جمعیت بومی، کنترل قاچاق کالا و همچنین از بین رفتن تهدیدهای سیاسی- امنیتی و اقتصادی را در پی خواهد داشت.
آزر، ادوارد ای و این مون، چونگ (1379). امنیت در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
احمدی پور، زهرا، حیدری موصلو، طهمورث، میرجلالی، اکبر (1390). تبیین عوامل ناامنی در جنوب شرق ایران، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی.
احمدی مقدم، اسماعیل (1390). راهبردهای انتظامی در جغرافیای سیستان و بلوچستان، فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، شماره چهارم، سال سوم.
افتخاری، اصغر (1381). مراحل بنیادین در مطالعات امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
افتخاری، اصغر (1385). کالبدشناسی تهدید، دانشگاه امام حسین (ع)، تهران.
افشردی، محمد حسین و جان‌پرور، محسن و احمدی پور، زهرا و قصری، محمد (1393). تبیین شاخص‌های مؤثر در مدیریت مرزها، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دهم، شماره دوم.
ایزدی، حسن و دبیری، علی اکبر (1392). ارزیابی جغرافیای تروریسم در جنوب شرقی ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال نهم، شماره اول.
بوزان، باری و ویور، الی و دو ویلد، پاب (1386). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
بوزان، باری (1379). مردم دولت‌ها و هراس، مترجم، ناشر، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
بهرامی، محمد (1382). قرآن و مسئله امنیت ملی، مجله پژوهش‌های قرآنی، شماره 35-36
پیشگاهی فرد، زهرا و میرزاده کوهشاهی، مهدی (1390). تبیین موانع مدیریت بهینه مرزهای ج. ا. ایران و پاکستان، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال نهم، شماره 35.
جاسبی، عبدالله (1368). اصول و مبانی مدیریت، واحد انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.
جوادی ارجمند، محمدجعفر؛ توکلیان، سیدمحسن؛ قمریان نصرآبادی، ناهید (1393). بررسی نقش هویت قومی بر امنیت پایدار، مطالعه موردی منطقه کردستان ایران، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره 21.
حافظ نیا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
حسینی، سید ناصر (1386). مدیریت استراتژیک عامل تعیین‌کننده تهدیدها و فرصت‌ها (رویکردی بر تهدیدات جغرافیایی، مرزی، درون‌مرزی و برون‌مرزی)، مدیریت نظامی، زمستان، شماره 28، ص 141 –
حمزه‌پور، علی (1391). مؤلفه‌های نظریه امنیت پایدار در اسلام، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره چهاردهم.
حیدری، محمد و انعامی، سهراب و فتاحی، فرهاد (1391). ژئوپلیتیک مرز و الگوی مدیریت و کنترل مرزهای شرقی ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره سوم.
دهقان، یدالله و حقوقی، محمد (1391). جایگاه استان سیستان و بلوچستان در نظم و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مشهد.
رنجبر، مقصود (1385). مفهوم امنیت در اندیشه‌های سده میانه، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نهم، شماره اول، بهار
روشن، علی‌اصغر و سعادتی، حسن (1391). بررسی نقش و کارکرد کنترل مرز استان خراسان رضوی با افغانستان و تأثیر آن بر امنیت استان، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره سوم.
زرقانی، سید هادی و رضوی نژاد، مرتضی (1391). ژئوپلیتیک مواد مخدر و تأثیر آن بر امنیت مرز و مناطق مرزی شرقی (نمونه موردی: مرز خراسان رضوی با افغانستان)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال اول، شماره اول.
زرقانی، سید هادی (1385). عوامل مؤثر در امنیت مرزی با تأکید بر مرز شرقی ایران و افغانستان، مجله علوم جغرافیایی.
سیف، اله‌مراد (1391). راهبردهای اقتصادی امنیت پایدار، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره چهاردهم.
شعبانی، ناصر و دهقان، یدالله (1394). محیط‌شناسی امنیتی- انتظامی استان سیستان و بلوچستان، تهران: شرکت چاپ و انتشارات راه فردا، انتشارات ناجی‌نشر.
عندلیب، علیرضا (1382). تأثیر تحولات آینده عراق بر تعاملات مرزی مناطق غرب ایران، فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی، سال اول، پیش‌شماره 4 تهران، زمستان.
قاسمی، محمد و صفی پور، محسن (1392). بررسی اقدامات انسدادی مرز استان سیستان و بلوچستان بر امنیت استان از دیدگاه صاحب‌نظران، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال اول، شماره چهارم.
قدسی، امیر (1391). قدرت نرم و امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران در پرتو بازتولید سرمایه اجتماعی، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره شانزدهم.
گروهی از نویسندگان (1390). جغرافیا، توسعه، دفاع و امنیت در جنوب شرق کشور: مجموعه مقالات همایش سراسری، تهران: دانشگاه جامع امام حسین (ع)، دانشکده و پژوهشکده پیامبر اعظم (ص).
لطفیان، هدایت (1391). تحقق امنیت پایدار و کارآمدی نظام کارگزاری، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره چهاردهم.
متقی، افشین و کاویانی راد، مراد و نجفی، سجاد (1394). رابطه امنیت زیست‌محیطی با امنیت ملی (مطالعه موردی بیوتروریسم)، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 83.
مجتهدزاده، پیروز (1379). ایده‌های ژئوپلیتیک و واقعیت‌های ایرانی، نشر نی، تهران.
معین، محمد (1378). فرهنگ فارسی معین، نشر سی گل، تهران، ج 1.
مهدوی، داوود (1386). چالش‌ها و چشم‌اندازهای کنترل مؤثر مرزها، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال چهارم، شماره 15.
میرعرب، مهرداد (1379). نیم‌نگاهی به مفهوم امنیت، ترجمه سید عبدالقیوم سجادی، مجله علوم سیاسی، سال سوم، شماره نهم، تابستان.
نویدنیا، منیژه (1385). تأملی نظری در امنیت اجتماعی؛ با تأکید بر گونه‌های امنیت، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نهم، شماره اول، بهار.
پولادی, حسن, کشاورزیان, محمد مهدی, خان محمدی, هادی, & اصلی پور, حسین. (1395). الگوسازی عوامل تأمین کننده امنیت پایدار مرزی؛ مطالعه موردی: مرزهای شرقی ایران. مطالعات راهبردی بسیج, 19(72), 125-149.
MLA
حسن پولادی; محمد مهدی کشاورزیان; هادی خان محمدی; حسین اصلی پور. "الگوسازی عوامل تأمین کننده امنیت پایدار مرزی؛ مطالعه موردی: مرزهای شرقی ایران". مطالعات راهبردی بسیج, 19, 72, 1395, 125-149.
HARVARD
پولادی, حسن, کشاورزیان, محمد مهدی, خان محمدی, هادی, اصلی پور, حسین. (1395). 'الگوسازی عوامل تأمین کننده امنیت پایدار مرزی؛ مطالعه موردی: مرزهای شرقی ایران', مطالعات راهبردی بسیج, 19(72), pp. 125-149.
VANCOUVER
پولادی, حسن, کشاورزیان, محمد مهدی, خان محمدی, هادی, اصلی پور, حسین. الگوسازی عوامل تأمین کننده امنیت پایدار مرزی؛ مطالعه موردی: مرزهای شرقی ایران. مطالعات راهبردی بسیج, 1395; 19(72): 125-149.
)