تحلیل تطبیقی نقش زنان در گفتمان انقلاب اسلامی ایران و مدل مردسالارانۀ انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 'گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی گفتمان انقلاب اسلامی و «مدل مردسالارانۀ انقلاب» در مورد نقش زنان در انقلاب اسلامی است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که «نقش زنان در گفتمان انقلاب اسلامی و مدل مردسالارانۀ انقلاب، دارای چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی است؟» در این مطالعه، از روش کیفی تحلیل تماتیک استفاده شده است. این مطالعه از لحاظ نوع تحقیق جزء تحقیقات توسعه‌ای است. جامعه پژوهش حاضر، کتاب‌ها و مقالات منتشرشده از بیانات امام خمینی و نظریات مربوط به مدل مردسالارانۀ انقلاب است. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و بر اساس ارتباط با کلیدواژه‌های مطرح شده بوده است و تعداد 250 مورد از سخنان و جملاتی که به نقش زنان در انقلاب پرداخته بود، به‌عنوان نمونه انتخاب شد. «رعایت حقوق برابر زنان»، «شأن سیاسی - اجتماعی»، «آزادی زنان» و «انسان‌سازی زنان» اصلی‌ترین تم‌های گفتمان انقلاب اسلامی و «مردسالاری»، «نابرابری» و «خانه‌دار بودن» اصلی‌ترین تم‌های مدل مردسالارانۀ انقلاب اسلامی است. تفاوت در تفسیر مدل مردسالارانۀ انقلاب از نقش زنان در انقلاب اسلامی با واقعیت نقش زنان در انقلاب اسلامی، مهم‌ترین تفاوت و پررنگ بودن نقش زنان در انقلاب و پرداختن به نقش جنسیت در انقلاب شباهت مدل مردسالارانۀ انقلاب و گفتمان انقلاب اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


6- منابع
6-1- منابع فارسی
مقاله­ ها
ابراهیمی، سارا؛ فاضل، رضا؛ انصاری، حمید (1399). شناسایی خلأهای بنیادی و راهبردی در حوزۀ مشارکت اجتماعی، سیاسی زنان پس از انقلاب اسلامی، جامعه‌‍شناسی سیاسی ایران، 3 (4)، 264-291.
ابراهیمی، مریم؛ تاج مزینانی، علی‌اکبر؛ کرمی قهی، محمدتقی (۱۳۹۸). تحلیل جنسیتی سیاست گذاری اشتغال در ایران پساانقلاب، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، (۳۸)،۱-۲۸.
اخترشهر، علی (1399). جایگاه زنان در انقلاب اسلامی و تأثیر آن بر بیداری اسلامی با رویکر تمدن‌سازی، مطالعات بیداری اسلامی، 9(1)، 275-280.
پاک‌نیا، محبوبه؛ طاهری، بهرنگ (1395). روند سیاسی شدن مسأله جنسیت در تونس و اثرات آن بر انقلاب 2011، مطالعات سیاسی جهان اسلام، 5(20)، 1-24.
پناهی، محمدحسین (1387). انقلاب اسلامی و انقلاب در نظریه‌ها؟، علوم اجتماعی، 15(43 و 44)، 223-262.
حاجی قهرمانی، لیلا؛ کشاورز، بهمن؛ عیوض‌زاده، حسن؛ خوش‌خطی، مهدی (1399). تغییرات جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی ایران بین سال های (1357-1384)، تغییرات اجتماعی–فرهنگی، 17(2)، 25-42.
حسن‌نیا، علی؛ آزادبختی، زینب؛ بستاکچی، افشان (1398). تحلیل انتقادی نظریۀ «فمینیسم قرآنی» مارگوت بدران در دائرة المعارف قرآن، مطالعات قرآن و حدیث سفینه، (16)64، 121-148.
خادمی، عاطفه؛ تقی‌زاده، فاطمه (1398). مدل مفهومی موضوع زن در گفتمان انقلاب اسلامی (مطالعة موردی: منظومۀ فکری آیت‌اﷲ خامنه‌ای)، زن در توسعه و سیاست، 17(2)، 257-277.
رئیسی، سمیه؛ بوستانی، داریوش (1400). مطالعۀ کیفی خشونت علیه زنان بلوچ، زن و جامعه، 12(4)، 46-65.
زرگری‌نژاد، غلامحسین؛ فروزش، سینا؛ حقانی صرمی، فاطمه (1398). گفتمان انقلاب اسلامی در مورد جایگاه سیاسی اجتماعی زنان با تاکید بر رویکرد دولت سازندگی و اصلاحات، فصلنامه تاریخ، 14(54)، 36-56.
سیاه‌سر، زهرا؛ امینی علی‌اکبر؛ حسنی‌فر، عبدالرسول (1399 ). شناسایی و تبیین عناصر فرهنگی و مذهبی مؤثر بر مشارکت زنان در انقلاب ایران و الجزایر، هنر اسلامی، 17(39)، 490-505.
سیمبر، رضا؛ رضاپور، دانیال (1397). جایگاه زنان در گفتمان رهبران انقلاب اسلامی ایران، زن و جامعه، 9(2)، 1133-153.
شیخ‌زاده، حسین؛ آصفری، محمدحسن (1399). ارزیابی مشارکت سیاسی زنان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و عوامل مؤثر بر آن، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 8(18)، 9-31.
صادقی، الهه (1400). سیاست جنسیت در ایران معاصر: نقش دولت در تغییر وضعیت و حقوق زنان (1392-1270)، دولت‌پژوهی، 6(27)، 59-87
عطارزاده، مجتبی (1387). بررسی تطبیقی مفهوم جنسیت در اسلام وغرب، مطالعات راهبردی زنان، 11(42)، 43-78.
عظیمی دولت‌آبادی، امیر؛ علی‌پور، پروین (1398). تحلیل «جایگاه زنان» در خرده گفتمان های انقلاب اسلامی، زبان‌شناسی اجتماعی، 3(9)، 41-58.
علی‌حسینی، علی؛ قائمی، فهیمه؛ ابراهیمی علی (1396). بررسی روش مقایسه ای در مطالعات فلسفی-سیاسی، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 21(1)، 105-126.
غنی‌پور خندایی، فاطمه؛ محمدحسین اسدی داودآبادی؛ امیدعلی احمدی؛ علی روشنایی (1401). سیر تاریخی اشتغال زنان در بستر گفتمان‌های قبل و بعد از انقلاب، زن در توسعه و سیاست، 20(1)، 23-44.
فاکر میبدی، محمد؛ گل‌گلی، کریمه (1390). نقد آموزه‌های فمینیستی از منظر آیات و روایات (برابری و تفاوت، مردستیزی، نفی خانواده، نفی اخلاق سنتی)، طهورا، 4(8)، 43-77.
قاسمی، حاکم؛ معالی، فاطمه (1393). عوامل محدود ماندن مشارکت سیاسی زنان (بررسی عوامل محدود ماندن تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی از دیدگاه زنان) (جامعه مورد مطالعه: دانشجویان دختر دانشگاههای بینالمللی امام خمینی، علامه طباطبایی، تهران، امیرکبیر، اصفهان، و تبریز)، پژوهشنامه علوم سیاسی، 10(1)، 124-156.
کریمی، شهناز؛ نوابخش، مهرداد؛ ازکیا، مصطفی (1397). بررسی سوژگی زنان در شکل گیری گفتمان انقلاب اسلامی، سپهر سیاست، 5(18)، 87-104.
کسرایی، محمدسالار و مریم طهماسبی (1394). گفتمانهای زنان پس از انقلاب اسلامی (گفتمان اصلاح‌طلبی، گفتمان سنت‌گرایی فقهی)، پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، 6(22)، 167-187.
کوثری، مسعود؛ تفرشی، امیرعلی؛ علوی نکو، معصومه‎سادات (1396). امام خمینی(ره) و برساخت هویت زنانه در انقلاب اسلامی چگونگی واسازی گفتمان پهلوی دوم و هژمونی معنایی امام خمینی(ره)، زن در توسعه و سیاست، 15(3)، 327-357.
گلدستون، جک (1397). به‌سوی نسل چهارمی از نظریه‌های انقلابی، ترجمۀ احسان بدریکوهی، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 8(27)، 381-442.
مشیرزاده، حمیرا (1397). از گفتمان انقلاب اسلامی تا گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی، سیاست خارجی، 32(4)، 43-64.
مقدم، والنتین (1378). بررسی تطبیقی موقعیت زنان در جوامع، ترجمه پریچهر شاهسوند بغدادی، سیاست خارجی، 13(3)، 863-886.
مقدم، والنتین (1395). پنهان در تاریخ؛ زنان و نقش اقتصادی آنان در ایران عصر قاجار و پهلوی، ترجمه حسن قریشی کرین و خدیجه پهلوانی، فصلنامه تاریخ نو، (16)، 79-127.
میرخانی، عزت السادات (1397). احیاگری تفکر دینی، مطالبات زن مسلمان و خیزش دو تفکر «فمینیسم اسلامی » و «اجتهاد اصولگرا»، مطالعات راهبردی زنان، 20(80)، 7-31
نصرت خوارزمی، زهره؛ قاسمپور، فاطمه؛ نصرت خوارزمی، حنانه (1399). کنش فرهنگی زنان پس از انقلاب اسلامی تحلیل گفتمان مطالبات فمینیسم اسلامی در جمهوری اسلامی ایران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 9(4)، 931-966.
وکیلی، الهه (1400). نقش اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) در مشارکت فراگیر سیاسی اجتماعی زنان در پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 10(36)، 140-156.
کتاب­ها
بانکی پورفرد، امیرحسین (1395). جایگاه و مسائل زنان در فرهنگ اسلام و تجدد، برگرفته از بیانات رهبر معظم انقلاب. تهران: نشر انقلاب اسلامی.
خامنه ای، سید علی (1385). زن از دیدگاه مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای به انضمام بیانات و گفتگوی صمیمانه در جمع دختران و بانوان. تهران: نشر بیطرفان.
خمینی، روح الله (1390). وصیت نامه سیاسی - الهی حضرت امام خمینی (ره). تهران: نشر جمال.
خمینی، روح‌الله (1378). صحیفۀ امام (ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خمینی، روح الله (1393). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی (س). تهران: نشرعروج (موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
راجی، محمدحسین (1397). کتاب صعود چهل ساله مروری بر دستاوردهای چهل ساله انقلاب اسلامی بر اساس آمارهای بین‌المللی. تهران: دفتر نشر معارف.
ساروخانی، باقر (1377). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شجاعی، زهرا (1376). برای زنان فردا. تهران: مرکز امور مشارکت زنان.
طهماسبی کیهانی، ساسان (1385). نقش زنان در نهضت امام خمینی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
محمدپور، احمد (1397). ضد روش: زمینه­های فلسفی و زمینه­های عملی در روش­شناسی کیفی، قم: لاگوس.
مکتبی، سیدمحمد؛ هدایتی، سعید (1387). زن و خانواده از دیدگاه امام خمینی (ره). تهران: نشر دفتر عقل.
مهریزی، مهدی (1399). تحلیل تطور دیدگاه های امام خمینی درباره زنان. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نوذری،حسینعلی(1387). فلسفه تاریخ روش شناسی و تاریخ نگاری، تهران: طرح نو.
6-2- منابع لاتین
Articles
Elveren, Adem, and Valentine M. Moghadam (2019). The Impact of Militarization on Gender Inequality and Female Labor Force Participation.” Economic Research Forum Working Paper 1307, Fitchburg State University, Fitchburg.
Hasannia, Ali & Zahra Fazeli (2019). Socio Political Rights of Iranian Women before and After the Islamic Revolution; a Comparative Study, Journal of Contemporary Research on Islamic Revolution, Volume 1, No. 1, Summer..
Mahdi, Ali Akbar (2004). The Iranian Women’s Movement: A Century Long Struggle, The Moslim World, Vol 94, October.
Moghadam, Valentine M. (1990). Revolution en-gendered : women and politics in Iran and Afghanistan . On loan until 07/07/2022 23:00:00 EDT
Moghadam, Valentine M (1995). Gender and Revolutionary Transformation: Iran 1979 and East Central Europe 1989 Author, Gender and Society, Vol. 9, No. 3, Jun, 328-358.
Moghadam, Valentine M. (1999). GENDER AND GLOBALIZATION: FEMALE LABOR AND WoMEN's MOBILIZATION, JOURNAL OF WORLD-SYSTEMS RESEARCH, VOL V, 2, SUMMER, 367-388.
Moghadam, Valentine M. (2002). Islamic Feminism and Its Discontents: Toward a Resolution of the Debate, Journal of Women in Culture and Society 2002, vol. 27, no. 4.
Moghadam, Valentine M. (2004). Women in the Islamic Republic of Iran: Legal Status, Social Positions, and Collective Action, conference “Iran After 25 Years of Revolution: A Retrospective and a Look Ahead,”, the Woodrow Wilson International Center for Scholars, November 16-17
Molyneux, M axine (1982). Socialists ocieties: Progresst owardsw omen'se mancipation Monthly Review 34, 56-100.
NIECHCIAŁ, PAULINA (2019). Female Post-Revolutionary Voices – Literature and Art without Men, Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, special issue.
Sadeghi, Fatemeh (2012). Bypassing Islamism and Feminism: Women’s Resistance and Rebellion in Post-revolutionary Iran, Féminismes islamiques, 128, décembre.
Smelser, Neil. J. (2003). On Comparative Analysis , Interdisciplinarity and Internationalization in Sociology", International Sociology, 18(4).
Tohidi, Nayereh (2016). WOMEN’S RIGHTS AND FEMINIST MOVEMENTS IN IRAN, international journal in human rights, issues 24, Dec.
Vogel, Andre (2018). “The Source of Change Within Society”: A Brief Survey of Modern Iranian Women’s Movements, Undergraduate Journal of Global Citizenship, Vol. 2, Iss. 4.
Books
Ayres, Lioness (2008). Thematic coding and analysis. IN: Lisa M. Given (Ed). The sage of Encyclopedia of qualitative research methods.
Betteridge, A. H. (1983), To veil or not to veil: Amatter of policy, In: Guity Nashat(ed), Women and Revolution in Iran, Colorado, Westwive Press.
Golkar, Saeid (2015). Captive society: The Basij militia and social control in Iran, Washington: Woodrow Wilson Center Press.
Hague, R., & Harrop, M. (2004). Comparative government and politics (Vol. 6). Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Hoodfar, Homa (2008). Against All Odds: The Building of a Women’s Movement in the Islamic Republic of Iran, AWID, Toronto, Mexico City, Cape Town.
 Hauch, Gabriella (2022). « Gender and revolution in Europe, 19th-20th centuries », Encyclopédie d'histoire numérique de l'Europe [online], ISSN 2677-6588, https://ehne.fr/en/node/12343.
Ishiyama, J. T. (2012). Comparative Politics: Principles of Democracy and Democratization. Wiley-Blackwell.
Moghadam, Valentine M. (2013). Modernizing Women: Gender and Social Change in the Middle East, Lynne Reinner Publishers.
Moghadam, Valentine M. (2016). Engendering Development: The Evolution of a Field of Research, in: The Sociology of Development Handbook, University of California Press.
Paidar, Parvin (1995). Women and the political process in twentieth-century Iran, Cambridge England: Cambridge University Press.
Ragin, Charles C (2004). Comparative Methodology The Logic of Case Oriented Research, Department of Sociology, University of Arizona USA.
SEDGHI, HAMIDEH (2007). Women and Politics in Iran Veiling, Unveiling, and Reveiling, Cambridge University Press.
Shahrokni, Naznin (2013). State and the Paradox of Gender Segregation in Iran, A dissertation submitted in partial satisfaction of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Sociology in the Graduate Division of the University of California, Berkeley.
Yule, George (2006). The Study of Language, New York, Cambridge University Press.