گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
چکیده
راویان جنگ، با نقل شفاهی خاطرات و وقایع دوران دفاع مقدّس، به‌عنوان برهه‌ای مهم از تاریخ معاصر، نقشی برجسته در شناساندن آن دوران به نسل امروز و الگوسازی از آن ایفا می‌کنند. مقام معظّم رهبری نیز، همواره بر نقش مهم راویان در معرّفی دقیق گنجینة فرهنگی دفاع مقدّس و الگوسازی از شهدا، به‌دور از اغراق یا تحریف، تأکید ورزیده‌اند. در این میان، راوی یادمان شهید حسن باقری برهه‌ای کمتر شناخته‌شده، یعنی سال‌های نخست جنگ، را با محوریت نقش حسن باقری روایت می‌کند و برخلاف غالب راویان، به‌جای تأکید صرف بر وجه ارزشی، حماسی، عاطفی یا شهودی جنگ، جنبة عقلانیِ ادارة جنگ را بازمی‌نمایاند. او تولیدکنندة گفتمانی متفاوت است که می‌توان آن را گفتمان «عقلانیت مبتنی بر معنویت» نام نهاد. در این پژوهش، به روش توصیفی ـ تحلیلی، مجموعاً 90 دقیقه از روایات بازگوشده در اسفند 98 در یادمان شهید حسن باقری را از منظر «تحلیل گفتمان» بررسی و واکاوی کرده‌ایم. تحلیل این روایات، در سه سطح «توصیف»، «تفسیر» و «تبیین» از منظر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و ترسیم مفصل‌بندی این گفتمان برمبنای رویکرد لاکلا و موف، حاکی از آن است که «برجسته‌سازی‌ها» و «حاشیه‌رانی‌ها» در کلام راوی یادمان همه درراستای تبیین عقلانی وقایع جنگ تحمیلی است و ازاین‌رو ظرفیت بالایی در برقراری ارتباط با مخاطب امروزی دارد.
طباطبائی، محمّد، (1394). «راهیان نور؛ بستر حفظ و نشر فرهنگ دفاع مقدّس ـ بازخوانی مهم‌ترین انتظارات مقام معظّم رهبری پیرامون راهیان نور»، نگین ایران (فصلنامة تخصصی مطالعات دفاع مقدّس)، تابستان، س13، ش53، صص5ـ12.
قاسم‌زاده، سیّدعلی و مصطفی گرجی، (1390). «تحلیل گفتمان انتقادی رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست داشت»، ادب‌پژوهی، پاییز، ش17، صص33 ـ 63.
قیصری، نورالله، (1385). «گفتمان سیاسی حضرت امام خمینی و گفتمان‌های رقیب»، پژوهشنامة متین، دورة8، ش30، صص145ـ182.
مروی، ابوالفضل، (1396). «تحلیل گفتمان امام خمینی ـ با تأکید بر مدل نورمن فرکلاف»، حضور، ش88، صص71ـ91.
مسبوق، مهدی و دلشاد، شهرام، (1395). «بررسی عناصر انسجام متن در داستان حضرت موسی (ع) با رویکرد زبانشناسی نقش‌گرا»، پژوهش‌های ادبی ـ قرآنی، بهار، س4، ش1، صص114ـ 129.
)